Sareen Malik (ANEW) over de wereldwijde watercrisis: ‘Wereld moet luisteren naar de stem van deze vrouwen’

Sareen Malik, directeur van ANEW, het African Civil Society Network on Water, ziet het gebeuren: “Door de hoge temperaturen als gevolg van klimaatverandering drogen putten en rivieren op, en het weinige beschikbare water raakt langzaam vervuild. Vooral vrouwen krijgen het daardoor nog moeilijker.” Het maakt het werk van ANEW, dat NGO’s in meer dan vijftig Afrikaanse landen vertegenwoordigt, alleen maar urgenter.

Dit is een ingekort artikel, gebaseerd op een interview met Sareen Malik gehouden in Nairobi, Kenia door Eunice Mwaura en Nicera Wanjiru van Vice Versa Global. Foto's Eunice Mwaura.

Deze week start World Water Week. In Stockholm (en online) komen duizenden mensen bij elkaar om ervaringen en ideeën uit te wisselen en oplossingen te verzinnen voor de wereldwijde waterproblemen. Ook Sareen Malik reist, op uitnodiging van Simavi, vanuit Nairobi af naar Zweden. Simavi en ANEW werken al jaren samen om het recht op water en sanitatie hoger op de agenda te krijgen.

In Stockholm wil Sareen Malik bij belangrijke spelers in de watersector pleiten voor lokaal gedragen water- en klimaatoplossingen. Daarna vertrekt ze naar Nederland om ministers en Tweede Kamerleden te spreken over de komende klimaattop in Sharm-el-Sheikh en de VN 2023 Waterconferentie in New York, die Nederland mede zal voorzitten.

U hebt meer dan vijftien jaar ervaring in waterbeheer: welke gevolgen van klimaatverandering ziet u nu al?

“Waterbronnen, waaronder boorgaten en bronnen, drogen op. Een paar maanden terug, tijdens een Waterweek-conferentie, hadden we een aantal vrouwen uit Mali uitgenodigd om over hun situatie te komen praten. Ze vertelden dat als gevolg van opdrogende waterbronnen hun leven moeilijker is geworden. Hun zoektocht naar water zorgt ervoor dat ze vaker te maken krijgen met geweld. En het urenlange dragen van een jerrycan heeft ook negatieve effecten op hun gezondheid.

“In de Hoorn van Afrika stierven onlangs zelfs kamelen door gebrek aan water, wat aantoont hoe ernstig de situatie is. De zoektocht naar water heeft geleid tot een massale uittocht naar stedelijke centra, waardoor de bestaande systemen nog meer onder druk komen te staan, wat vervolgens leidt tot meer conflicten bij bestaande waterpunten.

“De gemiddelde mens heeft honderd liter water per dag nodig. We zien dat mensen proberen te leven met slechts twintig liter per dag, of zelfs minder, vanwege de kosten. Waterschaarste heeft ernstige gevolgen voor de gezondheid, waarbij menstruele hygiëne voor vrouwen een probleem wordt.”

Waarom spelen vrouwen een sleutelrol in water en sanitatie?

“Water is een dagelijkse strijd voor vrouwen en meisjes uit gemeenschappen met een laag inkomen. In de meeste huishoudens zijn vrouwen de aangewezen waterleveranciers. Gemiddeld moeten ze ongeveer zes kilometer per dag lopen om water te halen voor hun dagelijkse behoeften.”

Malik beschrijft hoe ze zelf wilde ervaren hoelang het gemiddeld duurt voordat vrouwen en meisjes toegang hebben tot water. Ze moest drie uur in de rij staan ​​bij een waterpunt in een van de stedelijke informele nederzettingen in Nairobi, Kenia. “Ook al was ik er om 5 uur ’s ochtends, ik vond nog steeds een lange rij vrouwen met jerrycans die op hun beurt stonden te wachten. Sommigen hebben misschien kilometers gelopen om er te komen; anderen waren jonge meisjes die waarschijnlijk te laat op school kwamen omdat dat water thuis nodig is.”

Sareen Malik deed ook onderzoek naar de problematiek van ‘seks voor water’. “Het komt voor dat vrouwen geen geld hebben om water te kopen, zelfs niet na lange uren in de rij te hebben gestaan. En dan geldt dat degene die de controle heeft over de grondstof de touwtjes in handen heeft. Vrouwen voelden zich genoodzaakt om seks te ruilen voor water, een overlevingstactiek die ze moesten gebruiken om deze kostbare hulpbron te verwerven.”

Waarom zouden vrouwen en meisjes betrokken moeten zijn bij de oplossingen?

“De meeste watersystemen zijn gebouwd vanuit het perspectief van een man. Een vrouw zou het waarschijnlijk anders hebben ontworpen. Een vrouwgerichte benadering plaatst vrouwen centraal in de manier waarop systemen en faciliteiten worden gebouwd en ontworpen en houdt ook rekening met bijvoorbeeld meisjes, kinderen en mensen met een handicap. We proberen daarvoor te pleiten. Ook stimuleren we meer meisjes om te gaan studeren en betrokken te raken bij de sector.

“Samenlevingen waar vrouwen niet worden beschermd, gaan niet vooruit. Een van de initiatieven waar we op hebben aangedrongen, is dat vrouwen op het verkooppunt staan, aangezien zij zelden de waterverkopers zijn. Onderzoek toont aan dat waterpunten die worden beheerd door vrouwen weinig gevallen van seksueel en gendergerelateerd geweld kennen. We moedigen vrouwen dus aan om mee te doen en willen dat ze meer kansen krijgen om waterverkoper te worden.

“We werken er hard voor om te zorgen dat regeringen maatschappelijke organisaties de ruimte geven om dit soort problemen aan de kaak te stellen. In de praktijk zien we steeds meer vrouwen de sector binnenkomen.”

Afrika heeft maar zeer beperkt bijgedragen aan de klimaatcrisis, wat verwacht u van de landen die dit probleem hebben veroorzaakt?

“Voor het eerst konden we tijdens de Waterweek-conferentie een gewone vrouw aan het woord laten over de situatie die mensen in haar gemeenschap doormaken door het ontbreken van WASH-faciliteiten. Ongefilterd sprak ze over de dagelijkse realiteit waarin ze moet overleven.

“Deze Zuidelijke stemmen moeten worden versterkt. Deze vrouwen moeten ook aan de Noordelijke tafels hun verhaal kunnen doen. Om inzichtelijk te maken hoe mensen onder de gevolgen van de klimaatcrisis lijden en wat ze doen om zich aan te passen. We zien al iets van die verschuiving gebeuren, waarbij deze stemmen aan kracht winnen doordat ze spreken op de Noordelijke podia en fora, met steun van hun wereldwijde partners.

“Er zijn ook meer investeringen nodig om de veerkracht van gemeenschappen en landen te verstevigen. Om tegen te gaan dat mensen machteloos en rechteloos gemaakt worden, wat we nu zien gebeuren in gemeenschappen. We moeten de juiste ondersteuning bieden om de weerbaarheid te vergroten, zodat gemeenschappen empowered worden om problemen krachtig aan te pakken.

“Deze vrouwen moeten aan tafel zitten als er beslissingen worden genomen en ze moeten de lastige vragen kunnen stellen. Dat vraagt ook iets van de manier van communiceren. Nu is het taalgebruik niet inclusief. Door het gebruik van moeilijke woorden en gecompliceerde termen, lijkt de discussie alleen bestemd voor een selecte groep. We moeten het eenvoudiger houden, zodat iedereen het kan begrijpen.”

Sareen Malik gelooft dat er hoop is. Ze dringt er bij vrouwen op aan om actief te worden op het klimaatthema, aangezien zij het zwaarst getroffen worden. “Mijn doel is om geen jerrycans meer op straat te zien. Want dat betekent dat we meer vrouwen empowered hebben.”

Wie is Sareen Malik?

Sareen Malik is een activist voor vrouwenrechten en gendergelijkheid op het gebied van water, sanitatie en hygiëne (WASH). De juriste is sinds 2018 directeur van ANEW, een overkoepelende organisatie van NGO’s uit meer dan 50 landen in Afrika die zich bezighouden met water en sanitatie. Ze gebruikt haar stem om bewustzijn te creëren over machtsmisbruik en genderongelijkheid rondom water.

Het volledige artikel staat ook op Vice Versa online.