Zoveel meer dan een biologisch proces: menstruatie in tijden van klimaatverandering in Indonesië

Op 28 mei is het Menstrual Hygiene Day: waarom moet daar een speciale dag voor zijn?

‘Meer aandacht voor menstruatie is heel belangrijk. En niet alleen in landen aan de andere kant van de wereld, maar ook hier in Nederland. Want ook al is er de tegenwoordig meer aandacht voor zaken als menstruatiearmoede in de media, ook hier is het nog een beetje taboe. Ik heb in Indonesië gesprekken met vrouwen gehad, die ik hier met mijn eigen vriendinnen eigenlijk nooit gevoerd heb. Op fluistertoon om een tampon vragen, die wegstoppen als je naar de wc loopt: ik realiseer me nu pas dat ik dat zelf ook vaak gedaan heb. En menstruatie is zoveel meer dan alleen een biologisch proces. Het vertelt ook van alles over hoe vrouwen in de maatschappij staan.’

Je bent net terug uit Indonesië, wat heb je daar precies gedaan?

‘Ik ben heel erg geïnteresseerd in vrouwenrechten en klimaatverandering en daarom heb ik mijn onderzoek gericht op hoe vrouwen hun menstruatie zien en regelen, en hoe ze dan omgaan met veranderingen in hun omgeving. Denk bijvoorbeeld aan de gevolgen van de stijgende zeespiegel of infrastructuur die kapotgaat. Op verschillende plekken in Indonesië, met name in East Nusa Tenggara, de een na armste provincie van Indonesië, heb ik veel vrouwen geïnterviewd en groepsgesprekken gevoerd in dorpen.’

En wat heb je daarvan geleerd?

‘Dat wat op de ene plek een probleem is, dat op een andere plek helemaal niet hoeft te zijn. Vaak bleek bijvoorbeeld een gebrek aan water om je menstruatie goed te kunnen managen helemaal niet zo’n issue. Maar wel het feit dat maandverband er weliswaar beschikbaar was, maar alleen van een heel slechte kwaliteit en met allerlei chemicaliën die tot irritatie leidden. En het gebrek aan afvalverwerking, waardoor vrouwen iedere maand weer voor het probleem staan wat ze met hun gebruikte maandverband moeten doen. Begraven, verbranden, in de rivier gooien, door het toilet spoelen, allemaal niet ideaal.’

Welk verhaal heeft het meeste indruk op je gemaakt?

‘Ik was op bezoek bij een familie in een klein dorpje die verplicht had moeten verhuizen omdat hun huis aan de rand van de mangrove gevaar liep door de zeespiegelstijging. Het ging om een vrouw die daar leefde met haar moeder en twee zusjes, van wie er een leeft met een handicap. Hun nieuwe huis iets verder heuvelopwaarts had echter geen toilet of stromend water. Dus gingen ze nog iedere keer naar hun oude huis daarvoor. Ik vond het indrukwekkend hoe weerbaar ze met die situatie omgingen.’

Kun je een voorbeeld geven van een lokaal initiatief op het gebied van menstruatie?

‘Ik heb meegelopen bij Perfect Fit, een start-up op Bali op het gebied van menstruatieproducten die voortkomt uit een project van Simavi. Zij maken onder andere herbruikbare maandverbanden en uitwasbaar menstruatieondergoed. Dat is echt een heel goede optie. Dat heeft ermee te maken dat vrouwen in Indonesië sowieso al hun maandverband wassen voor ze het weggooien. Enerzijds vanwege de hygiëne, anderzijds vanwege het geloof in geesten. Vanwege het bloed dat erin zit, loop je anders het risico dat het je blijft achtervolgen. Bovendien is het, vanwege het gebrek aan afvaldiensten, ook beter voor het milieu.’

En welke lessen neem je mee voor Nederland?

‘In Indonesië heb ik ervaren hoe vrouwen echt samen optrekken en elkaar ondersteunen. Die openheid en sisterhood, daar kunnen we in Nederland veel van leren. Zeker als het gaat om een onderwerp als menstruatie. Praat erover en denk niet dat het probleem alleen aan de andere kant van de wereld speelt.’

Simavi en Perfect Fit

Perfect Fit is niet alleen een bedrijf dat herbruikbaar maandverband en menstruatieondergoed verkoopt in Indonesië, het is ook een lokaal-geleid project van Simavi. Naast goede en betaalbare menstruatieproducten krijgen mensen die menstrueren ook kennis en informatie. Want menstruatie is een perfect aanknopingspunt om te praten over het lichaam in het algemeen, vrouwenrechten, reproductieve rechten en de klimaatcrisis.

Zeker in Indonesië, waar menstruatie nog wordt omgeven door veel taboes en mythes, is het belangrijk om mensen die menstrueren te kunnen voorzien van deze kennis en te benadrukken dat menstruatie een volkomen normaal en biologisch proces is. Impact en educatie vormen het hart van Perfect Fit, dat samenwerkt met meer dan 70 wederverkopers die met de gemeenschap discussiëren over menstruele gezondheid en het gebruik van herbruikbare menstruatiepads promoten. Wil je meer weten over Perfect Fit? Lees dan ook het interview dat we hadden met medeoprichter Tungga Dewi.