Yunia Musaazi wil meer vrouwen in watercommissies: ‘Vrouwen wéten waarover ze het hebben’

Tekst: Anne Dirks

Yunia Musaazi hamert als directeur van de koepel van water-ngo's in Oeganda al vijftien jaar op het belang van water en sanitatie. En dat doet ze met een bijzonder oog voor vrouwen. “Uiteindelijk zijn het de vrouwen die de hoogste prijs betalen voor de klimaatcrisis. Het zijn de vrouwen die als eerste getroffen worden. Daarom moeten we nu actie ondernemen.”

“Heel veel mensen realiseren zich niet wat er allemaal bij komt kijken als het gaat over water en sanitair. Het klinkt zo simpel. Maar heel veel mensen hebben geen toegang tot schoon drinkwater en sanitair. Er wonen 45 miljoen mensen in Oeganda. 

Van die 45 miljoen mensen hebben 4 miljoen mensen geen toegang tot schoon water en meer dan 8 miljoen mensen hebben geen toegang tot sanitair. Dat is een groot probleem.” Yunia Musaazi steekt meteen van wal. Zij is uitvoerend directeur van het Uganda Water and Sanitation Network, ook wel UWASNET genoemd, een non-gouvernementele organisatie die zich inzet voor de toegang tot schoon water en sanitair voor alle Oegandezen.

Meer geld naar de watersector

Dit doet UWASNET door social enterprises, ontwikkelingsprogramma’s, bedrijven en NGO’s in de sector te koppelen en met ze samen te werken. UWASNET is daarnaast een belangrijke strategische partner van Simavi.

“Ik werk nu meer dan vijftien jaar in de watersector en eigenlijk is het al vijftien jaar dezelfde boodschap: we moeten dit onderwerp meer prioriteit geven, op nationaal niveau én wereldwijd, er moet meer geld naar toe zodat we écht het verschil kunnen maken.” Dat is helemaal belangrijk nu de klimaatcrisis zorgt voor grote droogte en overstromingen in het land, waardoor de toegang tot schoon drinkwater voor veel inwoners nog lastiger is geworden.

De toegang tot water gaat ook over gendergelijkheid

Maar toegang tot schoon water gaat over veel meer dan drinkwater. “Het gaat over gezondheid, over levensonderhoud, maar ook over gendergelijkheid en het recht op onderwijs,” vertelt Musaazi. Gezondheid spreekt voor zich, zegt ze stellig. “Dat hebben we met COVID19 ook weer gezien. De regering bleef maar benadrukken dat iedereen zijn handen goed moest wassen, maar dan moet je wél toegang hebben tot schoon water om je handen te kunnen wassen.” 

Vooral in de rurale gebieden waar slechte toegang tot schoon water is, is de kans om ziek te worden groot. “Niet alleen door COVID, maar ook door diarree, cholera en difterie. Daar sterven nog elke dag kinderen aan. Terwijl het in veel gevallen voorkomen kan worden met toegang tot schoon water.”

Meisjes missen school door een gebrek aan toiletten

Levensonderhoud is ook een duidelijk verhaal, zegt Musaazi. “Toegang tot water zorgt ervoor dat in rurale gebieden de gewassen kunnen groeien. Dat zorgt voor meer eten én meer inkomen.” Als er geen water bij de hand is, is het de taak van de vrouwen en de meisjes in het gezin om dat water te halen, soms een uur verderop. 

“Die tijd gaat af van de tijd die ze op het land kunnen werken, of in het geval van de meisjes, die ze op school doorbrengen.” Daar komt nog bij dat wanneer meisjes gaan menstrueren en geen toegang hebben tot schone toiletten of water om zich te wassen, zij die dagen veelal thuisblijven. “Stel dat je drie dagen menstrueert per maand, dat is nog aan de lage kant, dan mis je dus ruim een maand school per jaar.”

Er zijn meer gendergerelateerde uitdagingen die komen kijken bij het gebrek aan schoon drinkwater en sanitair. “We weten uit kleine onderzoeken van onze partners dat huiselijk en seksueel geweld meer voorkomt op plekken waar er slecht toegang is tot schoon water.

Mannen verwachten dat er snel water wordt gehaald, en worden boos en agressief als het te lang duurt. Op weg naar de waterpunten is er het gevaar lastig gevallen te worden, of verkracht.

En bij de waterpunten lopen meisjes en vrouwen weer het risico op sextortion: ze worden onder druk gezet om seks te hebben in ruil voor water.”

Vrouwen brengen nieuwe inzichten

De waterpunten in Oeganda worden gemanaged door een Water User Committee, deze commissies bepalen waar een waterpunt komt, hoe deze in het dagelijks leven gebruikt en gecontroleerd wordt en zorgen dat het punt blijft functioneren. 

Er moeten meer vrouwen in die commissies én in de hele watersector, vindt Musaazi. “Omdat de gendergerelateerde uitdagingen nog te veel over het hoofd worden gezien door de mannen in de sector. Vrouwen brengen nieuwe inzichten, en spreken in veel gevallen uit eigen ervaring, dus ze wéten waar ze het over hebben.”

UN Water Conference

Musaazi reist binnenkort als partner van Simavi af naar de UN Water Conference in New York. Haar belangrijkste boodschap gaat dan ook daarover: de rol van gender in waterprogramma’s. “Die moet geprioriteerd worden. In Oeganda is er al een wet die voorschrijft dat in elke Water User Committee de helft van de leden vrouw is, en dat van de drie topposities er ten minste één naar een vrouw moet gaan. Maar in de praktijk wordt dat nauwelijks gehandhaafd.”

Er valt dus nog veel te winnen, in Oeganda en wereldwijd. Maar het feit dat er door de Verenigde Naties net een historische overeenkomst is gesloten over het beschermen van de wereldzeeën, stemt Musaazi positief. “Dat is goed nieuws! Het laat zien dat wij mensen leren en vooruitgang boeken. Want uiteindelijk zijn het de vrouwen die de hoogste prijs betalen voor de klimaatcrisis. Het zijn de vrouwen die als eerste getroffen worden. Daarom moeten we nu actie ondernemen en ervoor zorgen dat een basaal recht als toegang tot schoon water en sanitair voor iedereen mogelijk is.”