Astrofysici blijven 3I/ATLAS nauwkeurig volgen terwijl de komeet ons zonnestelsel doorkruist. Dit object, het derde dat uit een ander planetair systeem afkomstig lijkt te zijn, werd ontdekt op 1 juli. Het bereikte zijn dichtste nadering tot de Zon rond eind oktober en maakt zijn grootste nadering tot de Aarde op 19 december. De voortdurende waarnemingen geven nieuw inzicht in hoe een komeet uit een verre interstellaire regio reageert op de opwarming door onze Zon.
Dagelijkse observaties en waarnemingsapparatuur
Volgens Josep Maria Trigo Rodríguez, onderzoeker en hoofd van de Groep voor asteroïden, kometen en meteorieten bij het Institut de Ciències de l'Espai (CSIC) en het Institut d'Estudis Espacials de Catalunya (IEEC), wordt 3I/ATLAS zo veel mogelijk gevolgd: "We observeren het praktisch elke nacht dat de omstandigheden goed zijn." Vanaf zijn eigen observatorium in Montseny en met behulp van meerdere instrumenten is het object systematisch in kaart gebracht.
Onder de gebruikte instrumenten bevindt zich het robotische Joan Oró-telescoop van het Observatori del Montsec-IEEC. In totaal zijn er drie telescopen ingezet om de helderheid, coma-structuur en stof- en gasuitstoten van de komeet te monitoren. Dankzij deze continue dekking kunnen onderzoekers details onderscheiden zoals geïndividualiseerde jets uit het kerngebied en de aanwezigheid van een anticoma (anti-staart).
Nieuwe hypothese: een vorm van criovulkanisme
Een recent onderzoek, gepubliceerd als preprint op ArXiv door Josep Maria Trigo Rodríguez samen met Maria Gritsevich en Jürgen Blum, presenteert aanwijzingen dat 3I/ATLAS mogelijk activiteit vertoont die kan worden beschreven als criovulkanisme — erupties waarbij vluchtige stoffen in plaats van gesmolten gesteente worden uitgestoten. De auteurs suggereren dat dit geval een variant betreft die nog niet eerder uitvoerig is voorgesteld.
In hun model bevat 3I/ATLAS zowel waterijs als koolwaterstoffen. Wanneer het object in de buurt van de Zon komt, leidt de verandering van water en andere oxidanten zoals methanol tot chemische reacties met metalen en sulfiden in het materiaal van de komeet. Deze reacties, waaronder processen in de trant van de Fischer-Tropsch-synthese, zouden voldoende energie kunnen vrijmaken om kluwenachtige gasjets te activeren. Deze jets zouden vervolgens stukjes ijs, metaaldeeltjes en stof uit de kern vrijgeven en zo de waargenomen coma- en staartkenmerken veroorzaken.
De onderzoekers stellen dat dit type activiteit verwacht kan worden van een relatief onveranderd transneptunisch object — dat wil zeggen een lichaam afkomstig van buiten de baan van Neptunus, vergelijkbaar met bevroren dwergplaneten zoals Pluto. Trigo stelt dat 3I/ATLAS "mogelijk een lichaam is dat vergelijkbaar is met een transneptunisch object dat zijn systeem verliet zonder grote thermische of collisies te hebben ondergaan", en dat het daardoor waardevolle informatie biedt over samenstellingen in andere delen van de Melkweg.
Chemische samenstelling en observatiebevindingen
De voorlopige analyses melden de detectie van methanol en andere koolwaterstoffen in de coma, waarnemingen die volgens de auteurs goed passen bij hun chemische verklaring. Daarnaast wijzen zij op een opmerkelijke oververtegenwoordiging van nikkel in de spectroscopische gegevens; ook die eigenschap past binnen hun model van een metaalrijke, ijsrijke samenstelling.
De combinatie van een hoge metaalinhoud en veel waterijs zou ook de ongewone morfologie van de coma kunnen verklaren die telescopen waarnemen. Bovendien laten de waargenomen gasjets een verklaring zien voor lichte, niet-gravitatiegebonden baanverstoringen die soms bij komeetbanen optreden: de reactieve uitstoot van massa van actieve regio's op de kern produceert impulsen die de baan subtiel wijzigen.
Speculatie versus wetenschappelijke verklaring
Sommige publieke theorieën hebben de hoge aandacht voor 3I/ATLAS aangewend om veronderstellingen te verspreiden dat het object kunstmatig zou zijn. De astronoom Avi Loeb heeft zo'n hypothese gepromoot, maar onderzoeksteams van verschillende ruimteagentschappen en observatoria hebben die interpretatie herhaaldelijk afgewezen. Ook Josep Maria Trigo Rodríguez spreekt dergelijke stellingen tegen en noemt ze onwaarschijnlijk: "Het is een eigenaardige komeet, maar niet een kunstmatig object", stelt hij.
Trigo benadrukt dat openheid in de wetenschap belangrijk is, maar dat er een duidelijk verschil is tussen zorgvuldig onderzoek en speculatieve claims die eerder aandacht genereren dan nieuwe inzichten. Zijn team concludeert dat 3I/ATLAS vermoedelijk een pristine, koolstofrijk object is uit een ver planetair systeem dat lange tijd op zeer lage temperaturen heeft verbleven en pas recent door de Zon is opgewarmd, waardoor chemische veranderingen plaatsvinden die nu waarneembaar zijn.
| Kenmerk | Gegevens |
|---|---|
| Naam object | 3I/ATLAS |
| Ontdekkingsdatum | 1 juli |
| Perihelium | Rond eind oktober |
| Dichtste nadering Aarde | 19 december |
| Belangrijkste onderzoekers | Josep Maria Trigo Rodríguez, Maria Gritsevich, Jürgen Blum |
| Hoofd-hypothese | Nieuw type criovulkanisme door chemische reacties (Fischer-Tropsch-achtige processen) |
Waarom dit belangrijk is
Studie van 3I/ATLAS biedt een zeldzame kans om direct materiaal uit een ander planetair systeem te analyseren. Als de interpretatie van criovulkanisme en de chemische verklaring klopt, levert dit bewijs dat processen die in ons eigen zonnestelsel plaatsvinden ook elders gangbaar kunnen zijn. Dat heeft gevolgen voor begrip van de verdeling van organische en anorganische componenten in de galactische omgeving en voor de vraag hoe complexe moleculen ontstaan en worden verspreid.
Veelgestelde vragen
Wat maakt 3I/ATLAS interstellair?
3I/ATLAS heeft een baan en snelheidskenmerken die erop wijzen dat het niet afkomstig is uit het zonnestelsel. Dergelijke objecten volgen trajecten die hen door ons zonnestelsel doen passeren zonder in een baan rond de Zon te blijven.
Wat is criovulkanisme en hoe zou het bij deze komeet werken?
Criovulkanisme is eruptieve activiteit waarbij vloeibare of gasvormige vluchtige stoffen ontsnappen in plaats van gesmolten gesteente. In het voorgestelde model veroorzaakt opwarming van ijsmengsels chemische reacties met inbegrip van processen vergelijkbaar met Fischer-Tropsch, wat energie vrijgeeft en gasjets activeert die materiaal uit de kern lossen.
Kunnen we zeker zeggen dat het geen kunstmatig object is?
Op basis van huidige waarnemingen en chemische analyses concluderen meerdere onderzoeksteams dat de kenmerken van 3I/ATLAS passen bij een natuurlijk, koolstofrijk en onbehandeld object. Claims over kunstmatigheid zijn niet onderbouwd door peer-reviewed studiegegevens en worden door veel astronomen verworpen.
Welke observatoria hebben bijgedragen aan de gegevens?
Observaties zijn verricht met ten minste drie telescopen, waaronder het robotische Joan Oró-telescoop van het Observatori del Montsec-IEEC, naast data vanaf lokale observatoria zoals dat van Trigo in Montseny.
Wat kan toekomstige studie opleveren?
Verdieping van spectroscopische analyses en voortdurende monitoring van de activiteit kunnen bevestigen welke chemische reacties plaatsvinden en hoe de structuur van de kern verandert. Dit helpt bij het vergelijken van buitenstaandercometen met objecten uit het zonnestelsel en bij het begrijpen van galactische materiaalverspreiding.
