Stel je voor: er drijft al miljoenen jaren een verzegelde fles door de kosmische oceaan. Afgelopen zomer kwam deze 'fles' – de interstellaire komeet 3I/ATLAS – even ons zonnestelsel binnenvaren. Wat natuurkundigen nu hebben ontdekt, is een chemische boodschap die alles verandert over hoe wij denken over de bouwstenen van planeten in andere sterrenstelsels.

Het klinkt misschien als sciencefiction, maar onderzoekers van Auburn University vingen een onverwacht teken op. Ze keken naar ATLAS met de Neil Gehrels Swift Observatory van NASA en vonden iets wat ze nog nooit eerder zagen bij dit soort objecten: hydroxide (OH) gas, de duidelijke chemische vingerafdruk van water.

Het kosmische onmogelijke: Water op grote afstand

Water is de referentiemeter voor activiteit bij kometen uit ons eigen zonnestelsel. Het vertelt ons hoe zonlicht gassen uit de komeet blaast. Maar de ontdekking bij ATLAS is bijzonder, omdat deze plaatsvond op een plek waar we het absoluut niet hadden verwacht.

Paradoxale activiteit

Toen Swift de meting deed, bevond de komeet zich bijna drie keer zo ver van de zon als de Aarde. Op die afstand zouden de meeste bekende kometen nauwelijks activiteit moeten vertonen, laat staan waterdamp afgeven. Toch registreerden de wetenschappers een waterverlies van maar liefst 40 kilogram per seconde – alsof er een brandslang openstond.

Waarom wetenschappers een

  • Dit sterke UV-signaal wijst op een proces dat we niet kenden.
  • Het suggereert dat zonlicht ijsdeeltjes verwarmt nadat ze uit de kern zijn gestoten.
  • Deze 'verre' waterbronnen worden gezien als een bewijs voor gelaagde ijsstructuren die informatie over de vorming bewaren.

Voor ons, mensen in Nederland, is dit vergelijkbaar met het vinden van een ijsklontje dat smelt in de Noordzee, terwijl het officieel nog winter is in de Alpen. Het klopt gewoon niet met wat we dachten dat mogelijk was.

Een nieuwe blik op buitenaardse chemie

Elke interstellaire komeet die we tot nu toe hebben gezien, heeft een ander chemisch profiel gehad. ’Oumuamua was droog, Borisov was rijk aan koolmonoxide. ATLAS voegt nu een cruciale puzzelstuk toe: water, en wel op een plek waar ijs normaal niet verdampt.

Dit betekent dat de 'grondstoffen' voor planeten sterk kunnen variëren tussen verschillende sterrenstelsels. De metingen door de Swift-telescoop, die ultraviolet licht kan zien dat de aardatmosfeer blokkeert, geven ons de eerste echte blik op de chemische samenstelling van een 'vreemd' systeem.

De technische triomf van een kleine telescoop

Het feit dát ze dit konden zien, is al een prestatie. De Swift-telescoop is klein (slechts 30 centimeter), maar omdat hij hoog boven de aardse storingen en de luchtgloed opereert, is zijn gevoeligheid voor UV-licht vergelijkbaar met die van een enorme telescoop op de grond. De snelle richtcapaciteit van Swift stond het team toe om ATLAS te bestuderen voordat deze te zwak werd.

Waarom wetenschappers een

Dennis Bodewitz, een van de natuurkundigen, vergeleek het gevoel met het lezen van een directe boodschap: "Wanneer we water – of zelfs het zwakke UV-signaal ervan – detecteren in een interstellaire komeet... dan lezen we een bericht van een ander planetair systeem."

Dit onthult dat de chemische bouwstenen van het leven niet uniek zijn voor ons eigen hoekje van de Melkweg. ATLAS heeft ons dus niet alleen een stukje ijs uit een ver zonnestelsel laten zien, maar ook een nieuw hoofdstuk geopend over hoe levensvatbare werelden elders ontstaan.

Wat nu?

ATLAS is inmiddels weer uit het zicht verdwenen, maar zal naar verwachting na half november weer te observeren zijn. We krijgen dan een nieuwe kans om te zien hoe zijn activiteit verandert als hij dichter bij de zon komt. Dit ene signaal, gepubliceerd in The Astrophysical Journal Letters, bevestigt dat water kan ontsnappen, zelfs op enorme afstanden van zijn moederster. Het bewijst ook de kracht van ruimtegebonden observatoria.

Wat denk jij dat deze chemische diversiteit in de kosmos betekent voor de kans op leven elders? Laat het ons weten in de reacties!