Heb je ooit naar een vleermuis gekeken en je afgevraagd waarom ze er altijd uitzien alsof ze een pauze nodig hebben? Het ondersteboven hangen lijkt de meest ongemakkelijke slaaphouding denkbaar. Maar wat velen niet beseffen, is dat deze houding verre van passief is; het is een briljante overlevingsstrategie. Als je wilt weten waarom ze niet gewoon op een tak gaan zitten zoals een vogel, moet je dit even lezen.
Het is een simpele observatie die tot grote vragen leidt: waarom hangen deze fantastische kleine zoogdieren altijd met hun kop naar beneden? Het antwoord heeft alles te maken met hoe ze fysiek ontworpen zijn om de lucht in te gaan en om roofdieren te slim af te zijn, vooral hier in de koude Nederlandse nachten.
Het mechanisme: meer dan alleen 'hangen'
De truc met de pezen en klauwen
Wanneer je een vleermuis ziet hangen, denk je misschien dat het veel energie kost om zich vast te houden. Niets is minder waar. Hun geheim zit in een buitengewoon peessysteem in hun poten.
- Passief vastgrijpen: Vleermuizen hebben een slotsysteem in hun tenen. Als ze landen, ontspant hun gewicht de pezen, waardoor hun klauwen automatisch en met enorme kracht vergrendelen.
- Energiebesparing: Ze hoeven nauwelijks spieren te gebruiken om te blijven hangen. Ze hoeven alleen *spierkracht* te gebruiken om los te laten. Dit is essentieel, want ze kunnen urenlang in deze positie blijven zonder moe te worden.
De sprong naar de vluchtige vrijheid
Vogels kunnen snel opstijgen vanaf de grond door hun vleugels te gebruiken als springveren. Vleermuizen missen dit vermogen. Ze kunnen niet gewoon van een vlakke ondergrond opstijgen.
Daarom is de ondersteboven positie hun **perfecte lanceerplatform**. Door hun gewicht los te laten, vallen ze eerst een stukje. Deze initiële val geeft ze de zwaartekrachtboost die nodig is om hun vleugels effectief te gebruiken en direct weg te zweven.
Veiligheid en bloedcirculatie
Bescherming tegen roofdieren
Kies een willekeurige boom in een Nederlands park. Waar zitten vogels? Op de takken. En waar zitten de katten, marters of andere grondroofdieren? Op de grond. Vleermuizen vermijden deze concurrentie en gevaren door te verblijven op plekken die voor de meeste andere dieren moeilijk bereikbaar zijn, zoals hoge richels in schuren of diep in grotten.
Dit is hun natuurlijke kluis voor de dag.
Cardiovasculaire voordelen
Je zou verwachten dat ondersteboven hangen leidt tot bloed in hun hoofd. Echter, bij dit specifieke dier werkt het juist goed voor de bloedsomloop. Het helpt hun bloed naar het hart te laten stromen zonder dat ze constant hard hoeven te pompen, wat een voordeel is als je zo lang passief moet rusten.
Praktische tip: De vleermuis en jouw dakgoot
Als je een oudere woning hebt – misschien wel hier in de regio Utrecht of Gelderland – is de kans groot dat je in de loop van de zomer af en toe een vleermuis tegenkomt onder je dakrand tijdens een schemering. Hun voorkeur is om op te stijgen vanuit hoogte. Als je ooit een vleermuis ziet worstelen bij het opstijgen vanaf een vlakke ondergrond, laat hem dan met rust. Hij wacht simpelweg op het juiste moment om zich te laten vallen en de lucht in te 'vallen'.
De volgende keer dat je ze ziet hangen, onthoud dan dat dit geen teken van vermoeidheid is, maar een staaltje van ingenieuze natuurlijke engineering. Heb jij ook weleens een vleermuis van dichtbij gezien die op het punt stond 'weg te vallen'?
