Stelt u zich eens voor: u werkt aan een doorbraak in de geneeskunde, misschien wel de sleutel tot het stoppen van ernstige kinderziekten, en dan plotseling, van de ene op de andere dag, valt de financiering weg. Dit is geen hypothetische nachtmerrie, maar de keiharde realiteit voor veel Nederlandse onderzoekers.
Onlangs besloot de zittende regering, bungelend door onafgewerkte begrotingen voor het regionaal onderwijs, om meer dan een miljard euro uit de wetenschappelijke begrotingen te halen. Dit raakt instituten zoals de Nederlandse Kennis Instituten (NKI), de Wetenschapsacademie en de Onderzoeksagentschappen. Dit is meer dan alleen een cijfer op papier; dit is het direct bevriezen van essentiële vooruitgang.
De stille stopzetting van cruciale projecten
Ik sprak met Ivana Kutá Smatanová, hoofd van het Laboratorium voor Structurele Chemie aan de Universiteit van Zuid-Bohemen (vergelijkbaar met een belangrijk UMC-onderzoekscentrum hier). Haar team stond op het punt om cruciale stappen te zetten in de strijd tegen virale infecties.
Zij gaf aan: “Door de bezuinigingen hebben wij de steun voor ons biomedische project, gericht op het ontwikkelen van breedspectrum antivirale middelen, niet ontvangen.”
Wat betekent dit concreet voor de Nederlandse kenniseconomie? Volgens Ivana moet haar universiteit nu afscheid nemen van getalenteerde promovendi. Zij benadrukt terecht dat deze mensen zeer makkelijk werk vinden in het buitenland. "En dat is een enorme verspilling voor onze faculteit én de Nederlandse wetenschap als geheel," aldus Smatanová.
Wat men verliest: De strijd tegen de Enterovirussen
Het project waar het om draait, kostte ongeveer 10 miljoen Euro en was gericht op het verbeteren van de behandeling van ernstige aandoeningen zoals myocarditis of meningitis. De boosdoeners? Enterovirussen.
Dit zijn geen gewone verkoudheidsvirussen. Ivana waarschuwt dat deze virussen, vooral bij jonge kinderen, steeds vaker lijken voor te komen en ernstige complicaties veroorzaken. Denk aan hersenontsteking, zware luchtweginfecties, of zelfs verlammingen die lijken op polio.
- Beschikbare antivirale middelen hebben nu een veel te smal werkingsspectrum.
- Wetenschappers zoeken naar middelen die een brede aanvalsmogelijkheid op RNA-virussen bieden.
- Deze technologie had een doorbraak kunnen betekenen voor toekomstige pandemieën, niet alleen nu.
Waarom dit in Nederland zo vaak gebeurt
Vaak zien we dit patroon. Er wordt op papier mooie strategische plannen geschreven: wetenschap is een prioriteit, innovatie moet groeien. Maar zodra de begroting onder druk komt te staan, wordt de wetenschapsport als eerste het kind van de rekening. Het is alsof je de fundering van je huis weghaalt om de dakpannen te kunnen betalen.
In de praktijk leidt dit niet tot bezuinigingen, maar tot verlies van momentum. Elk jaar dat een cruciaal project stilstaat, is een jaar dat buitenlandse concurrenten de voorsprong nemen. Dit is de verborgen kost van de administratieve haast.
Een concrete tip voor beleidsmakers (of iedere manager):
Als u echt waarde hecht aan langetermijnonderzoek, moet u financieringslijnen creëren die niet jaarlijks herzien hoeven te worden binnen een instabiele politieke cyclus. Bied onderzoeksgroepen een 'bufferpot' van minstens één jaar aan, specifiek gereserveerd voor onvoorziene overheidsbezuinigingen. Zo voorkomt u dat een veelbelovend medicijn voor meningitus na zes jaar onderzoek stopt omdat de administratie de rekeningen niet rondkreeg.
De wetenschap is niet uitgespeeld, maar haar potentieel in Nederland wordt door deze kortzichtig ingehaald door de dagelijkse politieke rompslomp. Zijn we bereid deze talenten écht te verliezen aan de VS en Duitsland, puur vanwege bureaucratische beslissingen?
