Je hebt het vast gemist in de drukte van de nieuwjaarsvakantie, maar de hemel trakteert ons straks gratis op een dubbele show. We hebben het niet over de zoveelste volle maan. Nee, begin januari kun je een supermaan zien die ook nog eens samenvalt met een van de drie beste meteorenregens van het jaar. Als je dit mist, moet je echt tot volgend jaar wachten.
Dit fenomeen komt niet vaak voor. Het is de perfecte combinatie van een heldere, grote maan en de Quadrantiden-regen, die normaal gesproken honderden vallende sterren per uur oplevert. Ik heb de details voor je uitgezocht, want er is een cruciaal detail waardoor die meteorenregen een stuk minder spectaculair zal zijn, tenzij je precies weet waar je moet kijken.
De Supermaan die groter lijkt dan hij is
Wat maakt 3 januari nu zo bijzonder? Het is het uur van de eerste supermaan van het jaar. Technisch gezien is een supermaan een volle maan die samenvalt met het perigeum: het punt waarop de maan het dichtst bij de aarde staat. De maan kan dan tot 7% groter en 12% helderder lijken dan normaal.
De maan staat op haar dichtstbijzijnde punt technisch gezien al op 2 januari, maar juist op de avond van 3 januari zal hij vol zijn en op zijn helderst schijnen. Veel mensen in Nederland en België kijken uit naar een knalrode schijf, en dat is mogelijk. Omdat de maan rond zonsondergang opkomt (rond 17:30 uur), zal hij door de atmosfeer roodachtig lijken als hij boven de horizon verschijnt. Een prachtig gezicht, zelfs als je niet per se een nachtbraker bent.
De naam die traditie heet: Wolfsmaan
Deze eerste volle maan van het jaar heeft een naam die je misschien kent uit oude verhalen: de Wolfsmaan. Dit is afkomstig van Noord-Amerikaanse stammen, die de maan gebruikten om hun jachtseizoenen in de koude wintermaanden te timen. Verwacht geen wolven in je achtertuin, maar het is een mooie knipoog naar hoe onze voorouders de seizoenen volgden.
- Andere namen die je tegenkomt: Koude Maan, Oude Maan of Ganzenmaan.
- In het zuidelijk halfrond werd het soms de Hertenmaan genoemd: diversiteit in namen voor hetzelfde hemelse feit.
De valkuil: Meteorenregen versus Maanlicht
En nu komt het verstandige advies dat veel nieuwsmedia verzwijgen. Op 3 januari piekt ook de Quadrantiden meteorenregen. Dit is normaal gesproken een van de beste van het jaar, met potentieel 120 tot 200 meteoren per uur. Verwacht echter geen wonderen.
Hier zit de adder onder het gras: de extreem heldere supermaan zal het donkere hemellichaam van de meteoren volledig overstralen. Wat normaal een spektakel is, wordt door de helderheid gereduceerd tot een bijzaak. Je zult hooguit een tiental van de felste exemplaren zien, en de rest gaat verloren in het maanlicht. Dit is een perfect voorbeeld van hoe natuurlijke gebeurtenissen elkaar soms in de weg zitten.
Wat je nog wél kunt zien
De Quadrantiden zijn afkomstig van de asteroïde 2003 EH1, niet van een komeet. Dat maakt ze uniek. Hoewel de maan in de weg zit, kun je op de nachten ervoor of erna, wanneer de maan minder fel is, nog steeds enkele heldere 'vuurbollen' opvangen. Hier is wat je kunt doen om het contrast te Maximaliseren, zelfs met een volle maan:
- Kijk op de nachten erna (4 of 5 januari) voor een donkerdere achtergrond.
- Laat je ogen minimaal 20 minuten wennen aan het donker; elk beetje licht van je telefoon verpest je nachtzicht.
- Zoek een plek waar de Maan zelf tijdelijk wordt geblokkeerd door een gebouw of een dikke boom.
De beste plekken in Nederland en België
Voor een supermaan heb je vooral een onbelemmerd zicht op de horizon nodig. Als je de maan wilt zien opkomen, ga dan naar een plek met een vrij zicht op het oosten, weg van de stadse lichtvervuiling. Denk aan een oud weiland of een rustig strand.
Voor de meteoren, hoe schaars ook, moet je de grootste lichtbronnen vermijden. In Nederland is dat extreem lastig. Hoewel we geen officiële ‘Starlight Reserves’ hebben zoals in Spanje, kun je het Nederlandse Waddengebied overwegen, met name de oostkant van Texel of Vlieland, waar de duisternis nog relatief diep is.
In België zijn de Ardennen nog steeds je beste gok. Zoek een open plek op een heuvelrug, weg van grotere steden zoals Luik of Namen. **De horizon moet zo vrij mogelijk zijn**, want de maan zal de grootste uitdaging zijn.
Kortom: geniet op 3 januari van die gigantische, heldere Wolfsmaan. Maar wees realistisch over de meteorenregen; die wordt helaas overschaduwd. Welke astronomische gebeurtenis vind jij het moeilijkst om goed te bekijken vanwege lichtvervuiling in jouw omgeving? Laat het ons weten!
