Heb je het gevoel dat je de draad kwijtraakt? Dat je gisteren alweer bent vergeten welke aflevering van die populaire serie je keek? Neurobiologen waarschuwen: onze hersenen zijn ontworpen voor een tragere wereld. Neurowetenschapper Liset M. de la Prida legt uit hoe onze moderne snelheid een verborgen prijs eist van hoe wij de tijd en ruimte onthouden.
Wij leven in een tijdperk van onophoudelijke prikkels, een ritme dat ons innerlijke navigatiesysteem – ons geheugen – overbelast. De Prida, directeur van het nieuwe Cajal Centrum voor Neurowetenschappen, heeft tientallen jaren besteed aan de ‘zwarte doos’ van de hippocampus. Wat ze ontdekte, is cruciaal voor iedereen die zich in dit snelle Nederland staande probeert te houden.
De hippocampus: jouw interne GPS voor tijd en plaats
Ons brein werkt als een meester-kleermaker. Elke ervaring wordt in elkaar geweven in een patroon van ruimte en tijd. De zenuwcellen die je route door de stad vastleggen, zijn dezelfde die de volgorde van gebeurtenissen opslaan. Dat is waarom je zoekt naar die ene boodschap als je een andere kamer binnenloopt: de context is veranderd.
Het is die context die ons geheugen zo kwetsbaar maakt.
De Prida legt uit dat onze herinneringen episodisch zijn; ze hebben een ingebouwde tijd- en plaatscode. Dit verklaart ook die universele frustratie:
- Je komt iemand tegen buiten hun vertrouwde omgeving (de slager op het vliegveld); je weet dat je die persoon kent, maar je kunt de link niet leggen.
- Je stapt een kamer binnen en bent vergeten waarom je daar was. De verandering van omgeving reset de mentale kaart even.
Hoe de slaap je dag uitspoelt
De meest fascinerende ontdekking uit haar lab gaat over hoe we onthouden wat we hebben meegemaakt. Tijdens de slaap speelt het brein de dag actief af, soms versneld, soms in slowmotion, als een soort interne videorecorder.
Wanneer je slaapt, worden de vluchtige, dunne verbindingen van de dag vastgezet. Dit ‘replay’ proces zorgt ervoor dat belangrijke sequenties verankerd raken. Maar hier zit de nuance:
- Als je te veel input had, krijgen niet alle ervaringen die noodzakelijke ‘nabisessie’ in je dromen.
- Slaap helpt niet alleen bij bewaren, maar ook bij vergeten: de onbelangrijke ruis wordt weggefilterd.
De prijs van digitale overstimulatie
Dit is waar Liset M. de la Prida ernstig waarschuwt. Wij stoppen tegenwoordig honderdduizenden ervaringen in één dag. Dit is evolutionair gezien een gekkenhuis voor de hippocampus.
“Er komt een moment dat je je niet meer herinnert wat de inhoud was van de laatste serie die je keek,” stelt ze. “Of je haalt door elkaar waar dingen gebeurd zijn.”
Dit heeft een direct effect op de jongere generatie in Nederland: ze zijn gewend aan razendsnelle informatieverwerking, maar de capaciteit om langdurig aandacht vast te houden, lijkt af te nemen. **We dreigen de plafondwaarde van wat ons biologische brein kan verwerken te raken.**
Technologie: Vriend of vijand van ons denkvermogen?
We gebruiken constant technologie – van de navigatie op onze TomTom tot de notities op onze smartphone – om de ruimte en tijd voor ons te meten. Dit leidt tot een soort cognitieve luiheid.
De Prida is duidelijk: technologie móet menselijk gemaakt worden. Als ons brein op de snelheid van twee kilometer per uur werkt en de externe opslag op tweehonderd, dan kan ons systeem het niet integreren. Het wordt dan eerder schadelijk dan helpend.
Moeten we dan dromen van chips, zoals die van Neuralink, om ons geheugen te vergroten? Volgens de neurowetenschapper is dat op dit moment pure fantasie voor de lange termijn.
“De eerste externe geheugenmachine was het papier. De vooruitgang gaat verder, maar voorlopig kunnen we de permanente biocompatibiliteit van elektrodes in de hersenen niet garanderen. Als we al zouden kunnen implanteren, moeten we ons afvragen of het wel écht waarde toevoegt, of dat het ons systeem alleen maar verder overlaadt.”
De boodschap is helder: ons brein is een verfijnd, maar beperkt orgaan. Als je je brein blijft bombarderen, betaal je met je helderheid van geest. Welke activiteit die je vandaag deed, ben je morgen alweer vergeten, en is dat misschien maar beter ook?
