Heb je de laatste tijd ook vreemde, lage brommen gehoord terwijl je dacht dat er niets aan de hand was? Veel mensen in West-Bohemen (en waarschijnlijk ook in Nederland en België als je net zo gespannen bent over de ondergrond) ervaren het: een onheilspellende dreun, ver voor het glas en servies begint te klapperen. Het lijkt alsof je oren je voor de gek houden, maar hier ligt een fascinerend geologisch geheim aan ten grondslag.
Dit is geen 'hoe-doe-je-dat'-gids, maar een waarschuwing en uitleg van een expert: je mist het cruciale signaal dat je waarschuwt voor een (lichte) aardbeving. De wetenschapper legt uit waarom je dat diepe gebrom hoort, maar je koffiemok stokstil blijft. Als je dit leest, weet je wanneer je écht alert moet zijn bij de volgende trilling.
Het geluid komt áltijd eerst: Dit is géén waanidee
Sinds november zijn er in de regio rond Cheb meldingen van aardbevingszwermen. De recente bevingen waren in kracht (magnitude) matig, rond de 2.5 tot 2.6 – sterk genoeg om opgemerkt te worden, maar niet om het huis te verwoesten. De meeste mensen die dit melden, hebben één ding gemeen: een zeer laag, dreunend geluid.
Dit brengt ons bij de kern van de zaak: Waarom hoor je de beuk, maar zie je geen actie?
De verrassende volgorde van een beving
Veel mensen verwachten dat een beving begint met visuele chaos: rammelend meubilair, het rinkelen van wijnglazen in de kast. Maar een seismoloog met ervaring in deze regio wijst op een haast contra-intuïtieve realiteit:
- Eerste fase: Het Geluid (Lage Frequentie P-golven): Bij de zwakkere bevingen die nu voorkomen, is de eerste sensatie bijna puur auditief. Dit komt door de P-golven (Primary waves), die zich het snelst door de aarde bewegen en vaak als een diepe 'oem' of dreun klinken.
- Tweede fase: Schudden (Lange S-golven): Pas bij een iets hogere intensiteit komen de S-golven (Secondary waves) die het daadwerkelijk voelbare schudden veroorzaken.
- Derde Fase: Het Rinkelen: Pas als de S-golven lang genoeg aanhouden, of de amplitude hoog genoeg is, beginnen objecten met een specifieke resonantiefrequentie – denk aan een dun wijnglas of een losse vaas – te resoneren en te rinkelen.
Kortom: als je alleen dat gebrom hoort, ben je er vroeg bij, maar de grootste schok moet nog komen. Je hoort de 'ademhaling' van de aarde voordat deze echt begint te klappen.
De onvoorspelbaarheid is het échte probleem
Wat veel bewoners van bijvoorbeeld Gelderland of Limburg (waar men zelden aardbevingen voelt) niet weten, is dat deze vulkanische activiteit onmogelijk te voorspellen is. Het is geen kwestie van winter versus zomer, zoals sommigen beweren; de zwermen komen en gaan wanneer en waar ze willen.
Wat we wél weten uit de data, is de diepte. De epicentra blijven constant op ongeveer 10 kilometer diepte. Dit is typisch voor deze regio en verklaart waarom de energie wordt losgelaten als een reeks van duizenden kleine gebeurtenissen in plaats van één grote knal.
Wat je nu moet weten over het lokale meetnetwerk
De wetenschappers zijn hierop voorbereid, maar wij als leken zijn dat vaak niet. Ze gebruiken een netwerk genaamd WEBNET, dat bestaat uit 24 seismische stations. Deze stations zijn strategisch geplaatst rond de brongebieden (zoals Nové Kostely), zodat ze de bewegingen vanuit alle hoeken kunnen opvangen.
Dit is belangrijk: Als je een trilling voelt, probeer dan niet meteen je glazen te controleren. Focus op de duur van het gebrom. Een korte, eenmalige dreun is waarschijnlijk slechts een vroege P-golf. Blijft het gebrom aanhouden en hoor je daarna je lampen wiebelen? Dan is de kans groot dat de S-golven er nu zijn.
Praktische Tip: Wat je met die "luchtbeving" kunt doen
De meeste mensen bij een lichte beving van magnitude <2.5 neigen naar paniek of negeren het. Hier is een simpele exercitie om de ernst in te schatten, terwijl het gebeurt:
- Negeer de Dreun: Neem het lage geluid voor wat het is; een voorbode.
- Kijk naar Verticale Objecten: Scan je omgeving snel op hoge, smalle objecten (een hoge kast, een schilderij dat scheef hangt).
- Meet de Tijd: Hoe lang duurt het voordat je iets anders dan geluid opmerkt? Als het meer dan een seconde duurt, is de kans groot dat de beving sterker is dan de basis registreren.
Zie de seismische activiteit niet als een bedreiging in de trant van de bevingen die je op tv in Californië ziet, maar als een onregelmatigheid in de regio die we simpelweg nog niet kunnen voorspellen, alleen maar meten. Het is de natuur die ons voortdurend herinnert dat de grond onder onze voeten nooit echt stilstaat.
Wat was jouw eerste reactie de laatste keer dat je in Nederland of België zo'n onverklaarbaar, diep geluid hoorde? Laten we horen of jij ook een 'rinkel-leugenaar' was!
