Stel je voor: je bekijkt de nieuwste opnames van de zuidpool van Mars. Het lijkt een rustig, dor landschap, totdat je honderden donkere vlekken ziet verschijnen. Ze lijken griezelig veel op spinnen die over het bleke zand rennen. In mijn praktijk als verslaggever heb ik veel buitengewone beelden gezien, maar zoiets dramatisch, dat in de lente terugkeert, kom je niet vaak tegen. Dit is waarom je nu moet weten wat er werkelijk gebeurt met de 'Inca City' van de Rode Planeet.
Het mysterie van de Marspinnen: geen insecten, maar explosies
Laat ik meteen de ophef wegnemen: er is geen leven op Mars, althans niet in de vorm van spinnen. Wat we zien, zijn de littekens van een spectaculair seizoensgebonden evenement dat alleen op deze koude planeet kan plaatsvinden. Elke lentetijd barst de CO2-deken open.
Hoe koolzuursneeuw een woestijn vormgeeft
In de lange, donkere poolnacht van Mars bevriest de dunne atmosfeer. Koolstofdioxide (CO2) slaat neer in lagen droog ijs, soms wel een meter dik. Zodra de zon terugkeert, gebeurt er iets fascinerends, iets wat op aarde zelden voorkomt.
- Zonlicht dringt door het doorschijnende ijs heen.
- De donkere grond eronder absorbeert de warmte.
- Het ijs verandert direct onder de deken in gas (sublimatie).
Dit gas bouwt zich op onder de bevroren korst. De druk wordt zo hoog dat het ijs breekt. Het koolzuurgas schiet omhoog, en sleept stof en zand mee. Dit veroorzaakt de donkere vlekken die wij van bovenaf zien als gespikkelde patronen.
De erfenis: een spinnenweb in de bodem
Elke uitbarsting spuit een donkere waaier op het oppervlak, wat resulteert in een vlek met een doorsnede tot wel een kilometer. Als je dit seizoenenlang observeert, ontstaat er een complex, vertakt patroon in de grond. Planetaire wetenschappers noemen dit 'araneiform terrain', afgeleid van het Latijnse woord voor spin. Dit proces is een unieke Mars-specialiteit; wij hebben hier op aarde geen direct equivalent van.
Waarom de Nederlandse lente dit niet nabootst
De cruciale factor ligt in de atmosfeer. Op Mars kan ongeveer een kwart van de gehele atmosfeer elk jaar vastvriezen aan de polen. Wij in Nederland hebben dit niet; onze CO2 blijft in de lucht en zorgt voor een comfortabele temperatuur (of juist een hoge energierekening in de winter).
Op Mars is CO2 de motor van erosie. Dit cyclische proces – van gas naar ijs en weer terug – is momenteel een van de belangrijkste krachten die het Marsoppervlak herschept. Mars is dus geen dode planeet meer, maar een actieve, zij het ijskoude, werkplaats.
Inca City: Een raadsel binnen een mysterie
De nieuwste beelden van de ESA richten zich op een gebied genaamd 'Inca City' (Angustus Labyrinthus). Dit is een complex doolhof van rechte richels die doen denken aan oude Andes-ruïnes. Wetenschappers debatteren nog steeds over de oorsprong: was het een oude inslagkrater waarvan alleen de hardste ring overbleef? Of misschien gefossiliseerde duinen?
Wat de oorsprong ook is, de richels zijn nu bezaaid met de verse zwarte vlekken. De Mars Express-camera's zien de vlekken, terwijl andere satellieten de onderliggende patronen vastleggen die de 'spinnen' voeden. Dit bevestigt dat het hele geologische systeem springlevend is.
Praktische Noodzaak: Het bewijs uit het lab
Als je denkt dat dit slechts astronomische theorie is, denk dan aan het recente labwerk bij NASA's JPL. Daar hebben onderzoekers met CO2-ijs en Marsgrond miniatuurspinnen nagebootst. De resulterende gaspluimen en scheurpatronen kwamen perfect overeen met de beelden vanaf Mars. Dit bewijs maakt het sublimatiemodel ijzersterk.
Voor klimaatexperts is Mars een goudmijn. Op Aarde houdt CO2 ons warm. Op Mars fungeert hetzelfde molecuul als een beeldhouwersgereedschap dat de bevroren wereld met precisie uitsnijdt. De ‘spinnen’ zijn dus geen teken van gevaar, maar een jaarlijkse, krachtige demonstratie van hoe een planeet in beweging blijft, zelfs met een doodstille atmosfeer.
Wat denk jij: als een kwart van onze atmosfeer één keer per jaar zou verdwijnen en terugkeren, hoe zou het Nederlandse landschap er dan na duizend jaar uitzien? Laat het ons weten in de comments!
