Je denkt dat de gevaarlijkste vervuiling in het zeewater zichtbaar is: olie, plastic, algenbloei. Maar wat als ik je vertel dat er een veel sluwer, onzichtbaar gevaar rechtstreeks uit de aarde sijpelt? Recente ontdekking bij de Mar Menor in Spanje toont aan dat een ondergrondse rivier liters kwik naar dit unieke ecosysteem transporteert. En dit is waarom je dit nieuws nu serieus moet nemen, ook al woon je niet aan de Middellandse Zee.
Wetenschappers van het Instituut voor Mariene Wetenschappen in Barcelona stuitte tijdens een routineonderzoek op iets waar niemand rekening mee had gehouden. Ze zochten naar de beweging van sporenelementen, maar vonden een constante, stille stroom die een zware metaalvervuiling met zich meebrengt. Dit is niet het soort vervuiling dat je ziet in de ochtendnieuwsbulletins; dit is de vervuiling die onder je voeten ligt.
Mar Menor: De parel die langzaamaan vergiftigd wordt
De Mar Menor is een van de grootste kustlagunes van West-Europa. Het is een ondiep, extreem zout waterlichaam, gescheiden van de Middellandse Zee door een smalle zandbank. Denk aan de Waddenzee, maar dan zuidelijker en warmer.
Juist deze unieke, kwetsbare omgeving blijkt nu in gevaar door een complex netwerk van grondwaterstromen. Onder de bodem van de lagune ontdekten de onderzoekers een stelsel van wateraders. Dit water sijpelt voortdurend uit de kustgebieden de zee in, en het neemt al het vervuilende materiaal mee dat zich daar decennialang heeft opgehoopt.
Zeventig keer giftiger dan je dacht
Wat de bevindingen echt schokkend maakte, was de concentratie van kwik in dat sijpelende grondwater. In die ondergrondse stroom werd een kwikniveau gemeten dat 70 keer hoger lag dan in de nabijgelegen Albufera-rivier. Een gigantisch verschil.
Het merendeel van dit kwik is ‘oud’. Het stamt uit de tijd van intensieve mijnbouw en landbouwactiviteiten in het gebied. Het is jarenlang in de bodem vastgehouden, maar door het stromende grondwater komt het nu weer vrij.
De stille transformatie: Hoe onschuldig kwik dodelijk wordt
Dit is waar het echt interessant (en gevaarlijk) wordt. Wanneer dat kwikrijke grondwater het zoute water van de lagune ontmoet, ontstaat een chemische reactie. Dit proces creëert methylkwik.
Waarom is methylkwik zo’n probleem? Simpel: het is de vorm die gemakkelijk door levende organismen wordt opgenomen. Wetenschappers merkten op dat in de zone waar het grondwater in de lagune stroomt, de concentratie van deze gevaarlijke stof enorm toenam.
- Methylkwik bioaccumuleert: het bouwt zich op in de weefsels van vissen.
- Hoe groter de roofvis, hoe hoger de concentratie (het gaat via de voedselketen omhoog).
- Het kan het zenuwstelsel beschadigen, met name bij foetussen en jonge kinderen.
Denk eraan als een koffiefilter. De bodem filtert het kwik eruit, maar de chemische reactie in het zoute water vermenigvuldigt zijn gevaar. Zelfs als de lokale visvangst momenteel veilig lijkt, creeërt dit een tikkende tijdbom.
Wat betekent dit voor jouw omgeving? (Zelfs in Nederland)
Op dit moment zijn de niveaus in de Mar Menor zelf nog niet kritiek laag voor de consument. Maar de onderzoekers slaan alarm over de synergie. Combineer deze langzame kwikvervuiling met de gevolgen van klimaatverandering – hetere zomers en zuurstofarme omstandigheden in het water – en de situatie kan snel omslaan.
Wetenschappers waarschuwen: als dit onder de grond gebeurt in Spanje, kan dit ook in andere kustgebieden gebeuren. Denk aan polders, delta's of kwetsbare estuaria. Dit toont aan dat we niet alleen naar de zichtbare vervuiling moeten kijken.
Een concrete tip: als je in Nederland weleens in de buurt van oude industriële gebieden of voormalige agrarische gebieden bent waar veel grondwater wordt opgepompt, wees dan bedachtzaam. Hou de gezondheidsadviezen van het RIVM nauwlettend in de gaten, want de bron van het kwaad ligt vaak verborgen in oud en vergeten grond.
De ontdekking van deze ondergrondse rivier dwingt ons om anders te kijken naar onze ecologische nalatenschap. Wat moeten we doen als de grootste verontreiniging niet op het wateroppervlak drijft, maar zich een weg baant door de aarde?
