Wanneer je aan de Nederlandse kust staat, zie je ze vaak liggen: de blauwe, glanzende mosselen. Maar recentelijk is er in de Oslofjord sprake van een explosie van deze schelpdieren – een hoeveelheid die onderzoekers in 40 jaar niet hebben gezien. Dit is geen ramp, maar mogelijk een subtiele reddingsactie voor de zwaar belaste fjord. Wat deze kleine filters doen, is namelijk verbazingwekkend.
Veel mensen kijken naar zo’n overvloed en denken aan problemen. Echter, de wetenschap wijst op de ongelooflijke filterkracht. Een volwassen mossel kan dagelijks wel 100 liter water zuiveren. Stel je nu eens voor wat duizenden tonnen van deze schelpen samen kunnen doen met de troebelheid in ons water. We duiken in de fascinerende rol van de mossel als onzichtbare waterzuiveraar.
De perfecte storm voor de ‘baby’ mosselen
Voor deze recente mosselexplosie waren de omstandigheden bijna te mooi om waar te zijn. Goede zeestromingen, weinig natuurlijke vijanden en meer dan genoeg voedsel zorgden ervoor dat de ‘mosselbaby’s’ massaal overleefden in 2024. De natuur heeft zichzelf even een boost gegeven, en de gevolgen zijn zichtbaar.
Maar hoe bewijs je dat ze filteren? Onderzoeker Kristoffer Raagaard van het Færder Nationaal Park kreeg dit op zijn netvlies. Hij voerde een simpel, maar veelzeggend experiment uit met meel om het water te vertroebelen.
Het meel-experiment: Zichtbaar bewijs van filtratie
Raagaard gebruikte meel: een simpele vervuiler. Hoewel een deel van het meel natuurlijk naar de bodem zakte, toonde de video duidelijk de beweging in het water. Het was de stroming, veroorzaakt door de mosselen zelf, die het water actief schoonmaakte.
Uit dit soort observaties blijkt dat de mosselen niet alleen stilzitten. Ze zijn **constante watermanagers**. Ze creëren lokaal merkbaar schonere omstandigheden.
De ecologische kettingreactie: Wie eet de schoonmakers?
Een positieve kant van deze overvloed is dat de mosselen zelf een essentiële voedselbron zijn. Vooral voor soorten die het momenteel moeilijk hebben in onze wateren.
- Zeesterren zijn dol op mosselen.
- Zeevogels hebben een welkome nieuwe voedselvoorraad.
- Vissen en zee-egels profiteren ook van deze energiebron.
Het is een natuurlijke balans die we lang niet hebben gezien. Maar er is een cruciale kanttekening, waar veel bio-analisten over struikelen.
De paradox: Als de mossel sterft, blijft de voedingsstof achter
Onderzoeker Tore Strohmeier van het Havforskningsinstituttet wijst op de ‘maar’ in dit verhaal. Een mossel kan water zuiveren zolang hij leeft. Maar zodra hij sterft en ontbindt, komen de opgeslagen voedingszouten weer vrij in het water.
Als de massale mosselpopulatie in de fjord sterft en daar blijft rotten, is het netto-effect op de algemene voedingsstoffenbelasting in de fjord relatief klein. Het is een tijdelijke lokale schoonmaak.
De sleutel tot écht herstel ligt dan ook in de **oogst**: het verwijderen van de biomassa uit het systeem. Als krabben, vogels en vissen ze opeten, wordt de voedingsstof naar boven in de voedselketen verplaatst, wat uiteindelijk zorgt voor een gezonder ecosysteem buiten de modderige bodem.
Wat jij kunt doen: De 'Dugnad voor de Zee'
De wetenschappers vragen in Noorwegen om hulp bij het in kaart brengen van deze schelpdieren via de portal 'Dugnad for havet' (Vrijwilligerswerk voor de Zee). Ze zijn geïnteresseerd in waar en hoeveel mosselexplosies er plaatsvinden.
Hoewel wij in Nederland niet direct aan de Oslofjord zitten, is het principe universeel: de natuur geeft ons soms onverwachte hulpmiddelen om onze wateren te helpen. Het is een krachtige herinnering dat de oplossing soms niet in dure techniek zit, maar in simpel, biologisch filterwerk.
Heb jij weleens een dergelijk natuurlijk fenomeen in onze eigen Nederlandse wateren gezien dat volgens jou een verborgen positieve impact had?
