Weer een kale, donkere nacht in Nederland. Veel mensen blijven binnen zodra de zon ondergaat, maar je mist iets essentieels. De komende maand, januari 2026, biedt een zeldzame kans om de nachthemel op een manier te ervaren die je zelden ziet, dankzij een optische truc van de maan.
Je hoeft geen dure telescoop van Coolblue te kopen om dit mee te maken. Sterker nog, de beste kijkervaring vereist juist een gebrek aan licht. Ik heb de kalenders doorgespit en ontdekt welke drie specifieke nachten je absoluut niet mag missen om de winterhemel optimaal te beleven.
Het geheim van de nacht: waarom de maan onze sterrenzichtbaarheid ‘verpest’
De cyclus van de maan, dat ballet van ongeveer 29,5 dagen om de aarde, lijkt een constant schouwspel. Toch verandert de hoek waaronder wij hem zien drastisch. Dit is de reden dat we niet elke nacht hetzelfde zien.
In de wintermaanden, zoals januari, hebben we een voordeel. De nachten zijn langer dan de Nederlandse zomerdagen veroorloven. Maar dit voordeel wordt tenietgedaan zodra de maan te fel wordt. Dit is cruciaal om te weten als je de Melkweg wilt spotten.
De Wolf en het ijs: het spectaculaire begin van 2026
Januari start met een knaller die we niet mogen verwarren met de alledaagse volle maan. Op 3 januari 2026 krijgen we de ‘Wolfsmaan’, en dit jaar is er een extraatje aan vastgeplakt.
Deze specifieke volle maan valt samen met het moment dat de maan het dichtst bij de aarde staat – we noemen dit het perigeum. Het resultaat? Je kijkt naar een supermaan. Deze lijkt tot 14% groter en 30% helderder dan wanneer hij het verst weg is.
- Wat je ziet: Een enorm, bijna onwerkelijk groot object aan de horizon.
- De truc: Zet je telefoon weg. Deze helderheid maskeert de zwakkere sterren; je ziet alleen de grote planeten.
Jouw driedelige observatiekalender voor januari 2026
Om het meeste uit de langste nachten te halen, moet je precies weten wanneer je moet kijken en wanneer je beter binnen kunt blijven. Hier is mijn gids voor de beste kijkperiodes, waarbij we rekening houden met de lokale uren.
Periode 1: De lichtshow (2 t/m 4 januari)
De nachten van 2, 3 en 4 januari zijn gereserveerd voor de Supermaan. Fantastisch om simpelweg naar te kijken, misschien met een simpele verrekijker.
Practical Tip: Zoek een plek met een zo open mogelijke horizon in het oosten. Omdat de maan zo fel is, kun je met een standaard 8x42 verrekijker al de diepe mare’s (de donkere vlaktes) en de randkraterranden duidelijk onderscheiden.
Periode 2: Het driedimensionale spektakel (5 t/m 10 januari & 26 t/m 31 januari)
Zodra de maan begint af te nemen (tussen vol en half), of weer aangroeit (tussen half en vol), zie je het reliëf pas écht goed. De zon schijnt dan schuin op de kraterranden, wat lange, dramatische schaduwen werpt.
Dit is het moment dat ervaren kijkers hun beste foto's maken. De textuur van de maan komt tot leven; het lijkt bijna alsof je de kraters kunt aanraken. Het is de beste tijd om de diepte van het maanoppervlak te waarderen.
Periode 3: De ware duisternis (17 t/m 19 januari)
Rond 18 januari is het Nieuwe Maan. Dit is het moment waarop de maan zelf vrijwel onzichtbaar is. Velen zien dit als een ‘slechte’ nacht voor astronomie, maar ik zie het als het grootste cadeau.
Zonder het licht van onze naaste buur, wordt de échte duisternis van de Nederlandse nacht zichtbaar. Dit is de ideale periode (mits helder weer) om de winterconstellaties of de vage gloed van de Melkweg (als je ver genoeg buiten de Randstad bent) te proberen te spotten.
- 18 januari: Luna Nieuw (19:53 UTC / 20:53 Nederlandse tijd).
- Ga voor planeten zoals Jupiter, die nu op hun helderst zijn zonder maanslicht.
Wanneer zie je de zilveren sikkel?
Vlak na de nieuwe maan, in de avondlucht, duikt de maan weer op als een extreem dunne sikkel. De nachten van 20 tot 24 januari zijn magisch. Kijk laag aan de westelijke hemel, kort na zonsondergang. Het is een delicate, bijna fragiele verschijning die moeilijk te spotten is, maar ongelofelijk de moeite waard.
Kortom: de sleutel tot een succesvolle januari is timing. Mis de extreme helderheid van de eerste dagen niet, maar verlies de donkere nachten rond de 18e niet uit het oog.
Welk hemelverschijnsel vind jij het mooist om te fotograferen: de volle maan of de sterrenhemel zonder maanlicht? Laat het weten in de comments!
