Stel je voor: je kijkt naar een postkaartfoto van IJsland, met uitgestrekte velden vol verrassend levendige, paarse bloemen. Het ziet er prachtig uit, perfect voor die ene Instagram-post. Maar achter die schijn van natuurlijke overvloed schuilt een serieus ecologisch probleem dat de IJslanders zorgen baart.
Wat veel bezoekers niet weten, is dat deze geliefde bloem oorspronkelijk met de beste bedoelingen werd geïntroduceerd. Het was een hulpmiddel, een noodoplossing. Maar nu loopt het volledig uit de hand. Ik zag het zelf tijdens mijn laatste reis; de verandering is zorgwekkend snel.
De noodzaak: waarom de paarse bloem ooit welkom was
In 1940 stond IJsland voor een gigantisch probleem. De combinatie van harde wind, vulkanische bodem en overbegrazing had geleid tot extreme bodemerosie. Grote stukken vruchtbare grond spoelden weg naar de Atlantische Oceaan. De oplossing? De Lupinus nootkatensis, oftewel de Alaska-lupine.
De belofte van de boomverzorger
Hákon Bjarnason, de toenmalige bosbeheerder na de Tweede Wereldoorlog, ontdekte deze plant in Alaska. Hij was ervan overtuigd dat de lupine de oplossing bood. En op papier klopt dat ook:
- Stikstofbinding: De plant verrijkt de arme vulkanische grond met stikstof, wat essentieel is voor andere plantengroei.
- Weerstand: Hij gedijt onder de barre IJslandse omstandigheden: lage temperaturen en sterke wind.
- Bodemvastlegging: De dichte wortels hielden de losse aarde letterlijk bijeen.
Men hoopte dat de lupine de bodem klaar zou maken voor de terugkeer van de oorspronkelijke bossen. Een slimme zet, bijna te slim.
De ommekeer: van held naar indringer
De realiteit week af van de theorie. De lupine bleef niet beperkt tot de eroderende gebieden. Zonder natuurlijke vijanden of serieuze concurrentie begon de plant een agressieve veroveringstocht.
Hoewel het momenteel minder dan 0,3% van het eiland bedekt, schatten studies dat dit percentage zonder ingrijpen kan oplopen tot bijna een zesde van heel IJsland. Dat is een schaal die je je nauwelijks kunt voorstellen in een land zo uitgestrekt als dat.
Biodiversiteit onder druk
Wat gebeurt er als deze paarse deken zich verspreidt? Het verstoort het delicate ecosysteem. De lupine verdringt langzaam groeiende, inheemse soorten—denk aan de unieke IJslandse mossen en korstmossen. Deze soorten zijn cruciaal voor de lokale balans.
Ik heb gezien hoe op sommige plekken in Zuid-IJsland de lupine onder een dikke moslaag terechtkwam en zo de voortplanting stopte, waarna de lokale vegetatie terugkwam. Maar experts waarschuwen: dit is een lokale uitzondering, geen landelijke trend. Het uitroeien van de plant is inmiddels geen realistische optie meer.
Wat nu? De strategie van schadebeperking
De focus ligt nu niet meer op vernietiging, maar op controle. De prioriteit is om de opmars naar ecologisch waardevolle, ongeschonden gebieden te stoppen. Stel je voor dat je met een emmer water een brand probeert te blussen die al door een heel bos woedt. Dat is de situatie nu.
Als je IJsland bezoekt in juni of juli, zie je de toeristen massaal de paarse velden fotograferen. Het is een prachtig, maar bedrieglijk beeld. Het is een levend bewijs van hoe een goedbedoelde ingreep – iets wat we in ons eigen land soms ook proberen met 'snelgroeiende' oplossingen – desastreuze, langdurige gevolgen kan hebben.
Het is een dure les over het fragiele evenwicht in de natuur. Wat vind jij: is de esthetische waarde van de bloeiende velden op dit punt nog een klein beetje de ecologische schade waard?
