Voel je die knoop in je maag als je denkt aan de toekomst van je carrière of die van je kinderen? Het is geen toeval. De manier waarop we al generaties lang onderwijs zien, kraakt onder de druk van kunstmatige intelligentie. Het is niet de AI die jou vervangt, jij wordt vervangen door iemand die AI gebruikt. Dat klinkt hard, maar je moet nu weten waarom de klassieke diploma’s hun waarde verliezen.
Broers Mateo en Augusto Salvatto hebben hier onlangs een boek over uitgebracht: “Punto de ebullición”. Hun boodschap is duidelijk: we moeten stoppen met vluchten in angstverhalen over AI en eindelijk praten over de maatschappij die we aan het bouwen zijn. Als we AI blijven zien als een dreiging, missen we hier in Nederland een enorme kans.
De industriële school is dood
Denk eens na over jouw schooltijd of die van je buren in de Randstad. Strakke roosters, bellen, en eindeloos stampen van feiten. Dit systeem is ontworpen voor de fabriekshal van de vorige eeuw. Het doel was duidelijk: discipline en reproduceerbare werknemers kweken.
Augusto Salvatto noemt dit de ‘industriële samenleving’ die nu zijn eindpunt bereikt. AI is de druppel die de emmer deed overlopen. Het probleem is dat ons onderwijs nog steeds draait om het opslaan van informatie, terwijl we nu baden in een zee van data.
Je hebt geen encyclopedie meer nodig
Vroeger was schaarsheid van informatie de norm. Nu is het de overvloed. De centrale vaardigheid is niet langer wat je weet, maar hoe je oordeelt over wat je online vindt. Scholen moeten dit transformeren.
- Stop met het doceren van feiten die Google binnen een seconde kan ophalen.
- Start met kritische analyse: is deze informatie betrouwbaar, en wat is de context?
- Leer beslissen—dat is iets wat de machine nog niet kan.
Ik zie vaak dat leraren hierdoor gefrustreerd raken. Ze zijn bang dat leerlingen afhaken, en die angst is terecht. Als onderwijs niet relevant is voor het leven van vandaag, verliest formele scholing zijn aantrekkingskracht. Het is geen aanval op de traditionele les, maar een eis tot harde modernisering.
Niet vervangen, wel geassisteerd
Het dominante narratief is dat AI banen gaat vernietigen. De Salvatto’s zien het anders. Ze zeggen zelden dat AI de persoon vervangt; ze vervangen de persoon die zonder AI werkt. Dat onderscheid is cruciaal.
Als jij niet leert hoe je een CoPilot of ChatGPT in je dagelijkse proces integreert, dan is de kans groot dat je collega die het wél doet, sneller en efficiënter is. Dit geldt voor de accountant net zo goed als voor de tuinontwerper.
De mens moet de knop blijven bedienen
Dit brengt ons bij het belangrijkste concept: ‘de mens in de lus’. De technologie moet fungeren als een extreem snelle rekentool, maar de uiteindelijke verantwoordelijkheid moet bij een mens liggen. Als we de controle en het ethische oordeel volledig delegeren, verliezen we niet alleen kwaliteit, maar ook zinvolle betrokkenheid.
Stel je voor: je laat AI je hypothecaire beslissingen nemen. De berekening is perfect, maar de levensloop en de risico’s die niet in de data zitten? Die mist de machine. Het doel is dus niet alles automatiseren, maar beter doen.
De staat die achterblijft bij de bestelling
Deze ‘civilisatiële verschuiving’ legt ook de zwakte van de publieke sector bloot. Wij zijn gewend aan de constante, gepersonaliseerde diensten van Bolt of Thuisbezorgd. Je krijgt een korting als je al vijf weken niet hebt besteld, want het algoritme weet wat je wilt.
Tegelijkertijd loopt de aanvraag voor een nieuwe paspoort of een gemeentelijke subsidie nog steeds via stokoude, rigide processen. Het contrast tussen private data-efficiëntie en publieke traagheid is pijnlijk duidelijk. Waarom worden we niet proactief geholpen door de overheid met de informatie die zij wél hebben?
De echte uitdaging voor de overheid, net als voor de school, is: hoe bouw je een structuur die transformeert in plaats van alleen maar stabiliseert? Die flexibiliteit missen we nu.
Drie stappen om de kloof nu te dichten
Maak je geen zorgen over de verre toekomst; de verandering is hier al. Hier is wat je vandaag met die nieuwe kennis kunt doen, zelfs als je niet in de IT werkt:
- Experimenteer minimaal een uur per week: Kies één simpele dagelijkse taak (e-mail samenvatten, een recept aanpassen, een complexe tekst uitleggen) en dwing jezelf om daar een AI-tool voor te gebruiken. Kijk wat de AI doet, en corrigeer het.
- Vraag "Why not?": Als je een proces tegenkomt dat log lijkt (bijvoorbeeld: "Waarom moet ik dit formulier nog op papier invullen?"), houd je dan niet aan de ingedikte procedures. Dwing jezelf om de logica achter het proces te bevragen.
- Focus op Ethische Framing: Als je een nieuw proces ontwerpt, begin dan met: "Wie draagt de eindverantwoordelijkheid voor dit resultaat?" Houd de menselijke check-in altijd als eerste stap, niet als laatste redmiddel.
De AI-revolutie is geen technische uitdaging; het is een menselijke en organisatorische. We moeten stoppen met onderwijs dat ons voorbereidt op een wereld die niet meer bestaat. De vraag aan jou is: Welke vaardigheid die je op school leerde, komt nu totaal niet meer van pas in je werk, en waarom heeft niemand je dat van tevoren verteld?
