Stel je voor: de rustige, zanderige bodem van de Perzische Golf verbergt al miljoenen jaren geheimen die onze geschiedenisboeken herschrijven. Onlangs stuitten wetenschappers in Qatar op iets dat doet vermoeden dat de zeeën van 21 miljoen jaar geleden veel levendiger én anders waren dan we dachten. Dit is geen standaard fossielenjacht; we kijken hier naar een compleet nieuwe puzzelstukje van het leven op aarde.
Veel mensen zien zeekoeien (lamantijnen en doejongs) als trage, vreedzame grazers. Maar de vondst van Salwasiren qatarensis, een compleet nieuwe uitgestorven soort, toont aan dat de biodiversiteit in dit gebied destijds spectaculairder was dan men ooit durfde te denken. Als je in Nederland of België al verrast bent door een vondst uit de ijstijd, denk dan eens na over wat deze prehistorische vondst betekent voor onze kijk op oeroude ecosystemen.
De verborgen schatkamer: Meer dan 300 botten in de woestijn
Het was op de locatie Al Maszhabiya in Qatar dat een internationaal team – onder leiding van het Smithsonian – een ongekende hoeveelheid resten vond. Denk aan een vindplaats met meer dan 300 fossiele overblijfselen van minstens zes verschillende dieren. Dat is, zoals hoofdonderzoeker Nick Pyenson het omschreef, een historisch rijke verzameling van zeekoe-fossielen.
Wat mij meteen opviel toen ik de onderzoeksresultaten bekeek, was de mate van detail die ze konden reconstrueren. Deze Salwasiren leek weliswaar op de moderne doejong, maar had een rechter snuit en kleinere slagtanden. Dat kleine verschil suggereert een fundamenteel andere manier van grazen en zich voeden.
Waarom de Golf vroeger een 'walhalla' voor zeekoeien was
Wetenschappers hadden altijd gedacht dat het ecosysteem in de Perzische Golf relatief recentelijk pas zo rijk werd. Deze vondst bewijst het tegenovergestelde. Het wijst op de aanwezigheid van uitgestrekte zeegrasvelden, de favoriete maaltijd van deze vroege sireniden, al zo'n 23 miljoen jaar geleden.
- De vondst bevestigt dat deze regio een cruciale rol speelde in de evolutie van zeezoogdieren.
- Er waren destijds blijkbaar meer verschillende soorten zeekoeien dan we dachten.
- Het bevestigt de status van Al Maszhabiya als een van de rijkste vindplaatsen ter wereld.
Het is alsof je in de polders van Flevoland een overblijfsel vindt dat aantoont dat hier ooit prehistorische walvissen rondzwommen. De ecologische impact van deze dieren was toen én nu enorm.
De 'Ecosysteem Ingenieurs' die we over het hoofd zien
Vaak kijken we naar moderne kwetsbare diersoorten, zoals de doejong, en denken we: ‘Ach, ze doen maar wat grazen.’ Maar co-auteur Christopher Marshall benadrukt dat deze dieren ware ‘ecosysteem ingenieurs’ zijn. Ze doen veel meer dan alleen eten.
Door hun eetgewoonten verplaatsen ze sedimenten en zorgen ze voor een gezonde circulatie van voedingsstoffen op de zeebodem. Als wij, net als de doejong, te verwaarlozend omgaan met de bescherming van hun huidige leefgebied, verliezen we niet zomaar een dier; we verliezen een essentiële onderhoudsdienst van de oceaan.
Dit is een belangrijk punt, zeker nu we in Nederland en België de druk op onze kustgebieden en Noordzee voelen toenemen. Bescherming van deze onderwaterlandschappen is directe bescherming van onze toekomst. Als we de lessen uit Qatar trekken, zien we hoe belangrijk het is om deze 'stille krachten' van de natuur te laten floreren.
Wat dit betekent voor de UNESCO-lijst
De enorme wetenschappelijke waarde van de Al Maszhabiya-locatie heeft geleid tot de aanvraag voor UNESCO Werelderfgoedstatus. Ironisch genoeg vertraagden de pandemie en het WK voetbal in Qatar de definitieve opgravingen, maar de wetenschappers zijn nu vastberaden verder te gaan.
Mijn hoop is gevestigd op de voortzetting van dit onderzoek. Het bestuderen van deze 21 miljoen jaar oude resten geeft ons niet alleen inzicht in het verleden, maar helpt ons ook bij het aanpakken van huidige klimaatuitdagingen. Het verleden spreekt, we moeten alleen goed luisteren.
De ontdekking van Salwasiren qatarensis is een perfecte herinnering dat we nog lang niet alles weten over de geschiedenis van onze planeet. Wat is volgens jou het meest onderbelichte dier dat cruciaal is voor het huidige oceaanleven?
