Stel je voor: je bent op vakantie op een plek waar je absoluut geen last hebt van die irritante zomergasten die je in de polder kent. IJsland stond altijd op die mijlenlijst van muggenvrije zones. Helaas, dat hoofdstuk is nu officieel afgesloten. Wetenschappers bevestigen een primeur die meer zegt over onze planeet dan over het eiland zelf.
Dit is geen vergezochte theorie over opwarming; dit is feit op de grond. Wat betekent dit voor de unieke flora en fauna van IJsland, en wat zegt het over onze eigen zomeravonden hier in Nederland? Je leest het hieronder.
Het laatste bolwerk is gevallen
Eeuwenlang was de combinatie van koude temperaturen en geografische isolatie de natuurlijke verdediging van IJsland tegen de *Aedes* en *Culex* families. Het was het laatste toevluchtsoord van het noordelijk halfrond, beschermd tegen het gezoem.
Maar het klimaat verandert sneller dan de IJslandse vulkanen kunnen stoppen met dampen. De ontdekking van actieve, levende muggen op IJsland is een regelrechte **bom onder de zoölogische rust** van het gebied.
Hoe kwam de indringer binnen?
De aanlandingen van deze insecten zijn natuurlijk het gevolg van de aanhoudende warmte, maar de eerste exemplaren hebben waarschijnlijk een lift gekregen. Denk aan de haven van Grundartangi, waar containers en vrachtschepen dagelijks uit warmere regio’s arriveren.
Biologen hebben zelfs al een dader geïdentificeerd:
- Culiseta annulata: Deze soort staat bekend als robuust en winterhard; hij kan onopgemerkt overwinteren in beschutte plekken zoals stablosen of kelders – plekken die in IJsland vroeger veel te koud zouden zijn geweest.
- De ontdekking werd gedaan door een lokale insectenliefhebber, Björn Hjaltason, die speciale vallen gebruikte (ja, met wijn erin!) om ongewone avondbezoekers te vangen.
**De identificatie door het IJslandse Natuurinstituut was definitief**: dit waren geen toevallige dode reizigers, maar levende exemplaren die zich lijken aan te passen.
De 'muggen-factor' als klimaatmeetlat
Dit gaat veel verder dan alleen een jeukend probleem wanneer je 's avonds op je terras zit. Als de Arctische regio tot vier keer sneller opwarmt dan de rest van de wereld, dan verandert de hele biologische kaart van de planeet.
Wij in Nederland krijgen hier ook mee te maken. Als IJsland (dat klimaattechnisch op een heel ander niveau ligt) nu al kwetsbaar is, moeten wij ons realiseren dat de ecologische 'bufferzones' verdwijnen.
Waarom dit een waarschuwing is voor ons:
- Larveontwikkeling: Langere periodes met vloeibaar, ongefrustreerd water door zachtere winters zorgen ervoor dat muggenlarven veel langer kunnen groeien.
- Ziekteverspreiding: De belangrijkste zorg is de mogelijke verschuiving van ziektes zoals Dengue of het Zika-virus naar noordelijke, voorheen 'veilige' zones. Het koude seizoen was onze natuurlijke quarantaine.
Ik merkte onlangs dat zelfs mijn buurvrouw in Groningen al in april last had van steekmuggen; vroeger was dat ondenkbaar. De IJslandse mug is dus een soort extreem voorbeeld van wat wij hier al jaren zien gebeuren.
Wat kun jij nu doen? (De Antigiften-les)
Je kunt het klimaat niet stoppen, maar je kunt wel de lokale populatie beheersen. Als je tuin vaak nat blijft, is actie vereist nu dat het water langer vloeibaar blijft.
Hier is een snelle, niet-zo-voor-de-hand-liggende tip om stilstaand water in je tuin te beheersen:
- Leeg de gieter niet zomaar op de grond. Muggen hebben soms maar een paar dagen nodig om eieren te leggen.
- Controleer dakgoten op verstoppingen minstens één keer per maand, vooral na regenval. Een volle goot is een luxe appartementencomplex voor larven.
- Gebruik azijn of bleekmiddel (met mate!) in onbereikbare waterornamenten. Een klein scheutje verstoort de pH-waarde en maakt het onleefbaar voor larven, terwijl grote dieren er geen last van hebben.
Het feit dat IJsland, het mekka van de onkwetsbaarheid, nu op de muggenkaart staat, is een schokkend bewijs. Zijn er nog plekken op aarde die we als definitief veilig kunnen beschouwen, of is de "nieuwe normaal" nu overal zacht genoeg voor deze insecten?
