De algemene gedachte was helder: onder het dikke ijs van Titan, Saturnus’ grootste maan, moest een immense, vloeibare oceaan schuilen. Net als op aarde. Maar nieuwe data, die ik met grote interesse bekeek, gooien deze conclusie volledig overhoop. Het gaat niet om een gigantische watermassa; het bewijs wijst op een veel vreemdere, taaiere structuur binnenin.
Dit is cruciaal, want de precieze structuur van Titan bepaalt of die ene grote vraag beantwoord kan worden: zou hier leven kunnen bestaan? Veel experts keken naar de deformatie van het ijs en dachten: "Vloeibaar = leven mogelijk." Maar die aanname blijkt, zo toont de nieuwste studie, waarschijnlijk onjuist te zijn.
Het verrassende ‘schok-effect’ van Saturnus
Sinds de Cassini-missie weten we dat Titan beweegt. Wanneer de maan om Saturnus draait, wordt hij door getijdenkrachten uitgerekt en ingedrukt. Tot voor kort dachten we dat deze beweging soepel verliep, alsof een flexibele schil over een diepe vijver schoof. Dat verklaarde de lichte ‘wiebel’ die satellieten detecteerden.
De nieuwe analyse focuste echter op wanneer die beweging plaatsvindt. En hier komt de twist: Titan reageert niet direct op de sterkste trekkracht van Saturnus. Er is een merkbare vertraging, alsof de interne massa z’n tijd neemt om te reageren.
Geen oceaan, wel een ‘ijs-slush’
Wat veroorzaakt deze vertraging? Een vloeibare oceaan zou sneller moeten reageren – vergelijkbaar met hoe een plas water direct reageert als jij er met je voet in stapt. De nieuwste modellen wijzen op iets veel stroperigers. Ik merkte in de data op dat de energie die verloren gaat tijdens de vervorming te hoog is voor een pure vloeistof.
In plaats van een open oceaan, lijkt Titan gevuld te zijn met een complexe, verwarde structuur:
- Een dicht netwerk van ijsgangen en tunnels.
- Kleine, geïsoleerde pockets van vloeibaar water, ingebed in ijs.
- Een dikke, viskeuze brij van ijs en vloeistof, die meer wegheeft van dikke pap dan van water.
Dit viskeuze gedrag verklaart perfect waarom de reactie op Saturnus’ zwaartekracht met ongeveer vijftien uur vertraging optreedt. Het is alsof je een enorme, bevroren donut probeert te buigen; het kost tijd voordat de hele massa meewerkt.
De kansen voor leven zijn hierdoor juist groter
Hoewel de afwezigheid van een open oceaan teleurstellend kan klinken – zeker als je de hoop had op grote, blauwe vlaktes – is dit voor astrobiologen juist een geschenk. Wij, de mensheid, zijn vaak geneigd te denken dat leven alleen gedijt in grote, open watermassa's. Maar zo werkt het niet altijd in barre omstandigheden.
In deze ingesloten pockets van vloeibaar water, afgeschermd door ijs, kunnen we juist optimale omstandigheden vinden. Denk hierbij aan de lokale omstandigheden hier in Nederland: soms is de beste plek om waardevolle spullen veilig te bewaren een klein, afgesloten kluisje, niet een grote, open opslaghal.
De druk in de diepten van Titan verandert de thermodynamica van water drastisch. Berekeningen suggereren zelfs dat sommige van deze geïsoleerde waterzakken temperaturen kunnen bereiken tot wel 20 °C. **Voor de chemie die wij als basis voor leven beschouwen, zijn dit fenomenaal gunstige omstandigheden.**
De volgende stap: Dragonfly
Titan blijft een van de meest bizarre plekken in ons zonnestelsel. We hebben er methaanregens, vloeibare koolwaterstofzeeën en temperaturen die zelfs onze koudste winters in Groningen doen verbleken. Het is de ultieme chemische speeltuin.
De volgende stap in dit onderzoek wordt gezet door de NASA-missie Dragonfly. Deze drone-achtige lander moet rond 2034 op de maan aankomen. Zijn taak? Het afspeuren van de oppervlakte op zoek naar de exacte plekken waar die drie ingrediënten voor leven – water, chemie en energie – samenkomen. Als deze theorie klopt, zoeken ze naar plekken waar deze 'slush' het dunst is.
Wat denk jij: is een netwerk van kleine, warme waterpockets een betere plek voor het ontstaan van leven dan één grote, koude oceaan? Laat het ons weten in de comments!
