Je hebt waarschijnlijk de paniekberichten over smeltende ijskappen gehoord, en terecht. Maar stel je voor dat het grootste en meest bedreigende ijsblok ter wereld – de Thwaites-gletsjer, vaak de ‘Doomsday Glacier’ genoemd – niet alleen langzaam smelt, maar letterlijk van binnenuit uit elkaar scheurt. Dit is geen toekomstige ramp meer; het gebeurt nu, en het tempo ligt hoger dan analisten hadden gedacht.
Wetenschappers hebben zojuist een onthutsende ontdekking gedaan die de manier waarop we over ijsverlies dachten, op zijn kop zet. Het is niet langer alleen het warme oceaanwater dat de basis weget; het zijn de scheuren, de spanningen en de interne breuken die de rem afhalen van de gletsjer. Waarom dit nieuws zo urgent is voor iedereen, zelfs als je ver van de kust woont, lees je hieronder.
Wat maakt de Thwaites Gletsjer zo’n groot probleem?
De Thwaites is niet zomaar een gletsjer; het is de breedste ter wereld en een cruciaal onderdeel van het West-Antarctische ijs. Als deze in zijn geheel zou smelten, zou de zeespiegel wereldwijd met wel 65 centimeter stijgen. Ver weg van Antarctica klinkt dat misschien draaglijk, maar voor kuststeden zoals Rotterdam of Zeebrugge betekent dit structurele overstromingen en hogere stormvloeden.
Normaal gesproken functioneren de ‘ijsschorten’ (de drijvende uiteinden van de gletsjer) als een soort kurk in een fles. Ze houden het landijs tegen. Maar als deze schorten verzwakken, begint het echte gewicht van het binnenland de zee op te stromen.
De verrassende wending: Scheuren versnellen de slide
Nieuw onderzoek, gebaseerd op twee decennia aan satellietbeelden en GPS-metingen, richtte zich op het oostelijke ijsschort van Thwaites. Dit deel rust deels op een ondiepe richel onder water, een ‘pinpoint’. Men dacht dat het grote probleem het wegsmelten was dat deze grip zou verzwakken.
Wat de onderzoekers vonden was een veel sinisterer mechanisme:
- Spanningszones: Er groeiden lange, parallelle scheuren in de zogeheten ‘shear zone’ (schuifzone), waar verschillende delen van het ijs met verschillende snelheden bewegen.
- Trappen van Fracturering: Eerst ontstonden er scheuren in de lengterichting van de ijsstroom. Later volgden kortere dwarsbreuken, alsof iemand taai ijs uit elkaar probeerde te trekken.
- De vicieuze cirkel: Naarmate de scheuren toenamen, verloor het ijs zijn grip rond de ‘pinpoint’. Dit snellere glijden veroorzaakte op zijn beurt weer méér scheuren. Dit noemen wetenschappers een positieve feedbackloop.
Interne slijtage wordt de hoofdfactor
Dit is het meest schokkende inzicht: de snelheid waarmee deze interne scheuren zich ontwikkelen, overtreft momenteel de snelheid van het smelten aan de basis van het ijs door warmer oceaanwater.
Vergelijk het met een stoep: we zagen altijd dat de zon (warm water) het asfalt zacht maakte. Nu blijkt dat er onder het asfalt al diepe, onzichtbare scheuren zaten die het hele stuk onherstelbaar maakten, ongeacht hoe hard de zon scheen. Het is mechanische stress die de leiding neemt.
Wat betekent dit voor ons dagelijks leven nu?
Hoewel het smelten van Thwaites niet leidt tot een onmiddellijke overstroming van onze woonkamer, bepalen de keuzes die nu gemaakt worden hoe snel onze kleinkinderen met dijken en klimaatadaptatie te maken krijgen. In Nederland, waar we gewend zijn elk jaar ons paasfeest te plannen rond het weer, is het moeilijk om de abstracte dreiging van een ijskap zo ver weg te zien.
Maar de patronen die ze nu zien bij Thwaites, kunnen een blauwdruk zijn voor andere kwetsbare ijsschotten wereldwijd. Als dit mechanisme de standaard wordt, kan het verlies van ijs tegen de 23e eeuw veel sneller gaan dan de meest pessimistische modellen voorspelden.
Practical Value: Wat kun je onthouden?
Wetenschappers zijn nu intensief bezig met het verbeteren van computermodellen. Voorlopig is onze beste ‘hack’ om dit probleem te begrijpen, het volgen van lokale indicators. Voor de kustbewoner betekent dit dat je veranderingen in zoutwaterintrusie of onverwachte structurele schade aan kades serieuzer moet nemen dan voorheen, omdat de onderliggende ijsstructuur elders al faalt.
De boodschap is helder: Antarctisch ijs is dynamischer en fragieler dan gedacht. Het valt niet alleen langzaam uiteen, het wordt eruit gerukt door zijn eigen spanningen. Hoe lang duurt het voordat we de gevolgen hiervan echt voelen in de lage landen, en welke lokale maatregelen moeten we nu al treffen om de onvermijdelijke komende millimeters op te vangen?
