Je hoort het overal: kunstmatige intelligentie gaat meer banen creëren dan vernietigen. Het is de optimistische mantra van de techwereld. Maar hier is de harde waarheid die we in Nederland en België misschien nog even ontkennen, maar die in landen als Roemenië al pijnlijk voelbaar wordt: die regel geldt misschien niet voor iedereen. Een recente analyse van de hoofdeconoom van ING Bank wijst op serieuze structurele risico's.
Als je dacht dat jouw sector veilig was, lees dan verder. Wij keken naar de analyse en ontdekten hoe sectoren van de Roemeense overheid tot Horeca onder druk komen te staan, niet door een gebrek aan werk, maar door een gebrek aan de juiste mensen om het werk te doen.
Industrie: Het einde van het concurrentievoordeel low-cost
Decennialang was de Roemeense industrie competitief dankzij een combinatie van redelijk geschoolde arbeidskrachten en lage kosten. De AI-revolutie gooit die balans overhoop. Waarom zou een fabriek in Duitsland nog verhuizen naar Oost-Europa als ze met AI en robotica 24/7 kunnen draaien met minimale menselijke tussenkomst, ongeacht de locatie?
De noodzaak van een sprong voorwaarts
Volgens analist Valentin Tătaru betekent dit dat de industrie moet opschalen in de waardeketen. Het gaat niet langer om assemblagewerk.
- Productie kan stijgen, maar de bezetting daalt.
- Werknemers moeten óf complexe robotonderhoudstaken leren, óf ze worden overbodig.
De uitzondering? Energiebeheer. Door de complexe mix van nucleaire, waterkracht en hernieuwbare bronnen is dit een perfect terrein voor AI om smart grids te beheren. Hier kan technologie het land juist sterker maken.
Landbouw: Productiviteit tegenover sociale stabiliteit
In Roemenië is de puzzel duidelijk: de landbouw levert minder dan 5% van het BBP, maar telt nog steeds voor 20% van de beroepsbevolking. Dat is een economische scheefgroei die om efficiëntie vraagt.
Drones, autonome tractoren en slimme sensoren kunnen de opbrengsten van grote boerderijen opschalen. Voor de duizenden kleine pachtboeren en laaggeschoolde werknemers is dit echter een rampzalige ontwikkeling.
Ik zag dit patroon al in de analyses: Waar gaan deze mensen heen als ook de fabrieken – de traditionele 'vangnet'-werkgever – automatiseren? Dit creëert structurele werkloosheid in landelijke gebieden.
De Oplossing: Terug naar het ambacht
Er is echter een kans. Terwijl AI goedkoop fabrieksvoer produceert, groeit de vraag naar authentieke, met de hand gemaakte producten. Roemenië bezit nog relatief schone grond en een sterke traditie van kleine familiebedrijven. Door massaal te investeren in premium biologische landbouw – een sector die juist menselijke arbeid en aandacht vereist – zou de afvloeiende beroepsbevolking opgevangen kunnen worden. Dat levert hogere prijzen en een menselijker product op.
Horeca en Toerisme: De waarde van de menselijke aanraking
Dit is de sector waar de AI-angst het minst gegrond is, maar waar ook kansen liggen. De Roemeense toeristische sector is nog onderontwikkeld, maar leunt zwaar op persoonlijke interactie.
Robots kunnen geen empathie tonen. Mensen zoeken juist naar echte ervaringen. Denk aan eco-toerisme of culturele routes. Hier kan de arbeidsmarkt floreren, mits de beroepsbevolking beter getraind wordt in klantgerichtheid en communicatie. Dit is een directe oproep aan het onderwijssysteem.
IT en Outsourcing: De onderlaag breekt
De Roemeense IT-wonderjaren waren grotendeels gebaseerd op outsourcing en basale programmeertaken. Hier slaat AI keihard toe.
AI-assistenten en generatieve tools nemen routinetaken van junior ontwikkelaars en klantenservicemedewerkers over. Dit bedreigt de traditionele carrièrepaden. Senior specialisten en datawetenschappers worden productiever, maar de instapmogelijkheden voor starters krimpen drastisch.
De Publieke Sector: Een Financiële Bom?
We staan op de laatste plek in de EU voor digitale overheidsdiensten. AI zou een miljardenbesparing kunnen opleveren door het automatiseren van vergunningsaanvragen, belastingaangiftes, etc. Dit betekent echter een directe ontwrichting van de traditionele, stabiele publieke sector.
Veel mensen in Roemenië zijn afhankelijk van deze stabiele banen. De economische efficiëntie kan stijgen, maar het sociale risico van massale herallocatie van ambtenaren is enorm, zelfs met omscholingstrajecten.
Het Macrobeeld: Groeiend BBP, Stagnerende Lonen
Het grootste risico is de ontkoppeling tussen de BBP-groei en de inkomensgroei. De centrale vrees van de econoom is dat Roemenië een hoog BBP kan tonen (dankzij robotwinsten), terwijl de koopkracht van de massa daalt. Als automatisering de onderhandelingspositie van werknemers verzwakt, vloeit het nationale inkomen weg van werk naar kapitaal. Dat vergroot de ongelijkheid, iets waar het land al slecht op scoort.
Paradox: Wie koopt de producten van de robots?
Als iedereen automatiseert, wie koopt dan al die geproduceerde goederen? In een traditionele economie zijn de salarissen van vandaag de verkopen van morgen. Als AI dit mechanisme breekt, ontstaat een consumptiekraken. Bovendien, als alle handelspartners tegelijkertijd proberen te automatiseren en te exporteren, wordt de internationale vraag een nulsomspel.
De Twee Wegen Vooruit
De analyse schetst twee economische filosofieën om dit dilemma op te lossen:
- De Interventie: Inkomen loskoppelen van Werk. Dit pleit voor mechanismen zoals een Basisinkomen (UBI) of het belasten van robots. Het idee is dat de staat de consumptie moet garanderen, zelfs als werk verdwijnt. Risico: innovatie wordt afgeremd.
- De Vrije Markt: Deflatie Zoeken. Deze denkers (geïnspireerd door de Oostenrijkse School) geloven dat als robotproductie bijna nul marginale kosten heeft, de prijzen moeten kelderen. Hierdoor stijgt de werkelijke koopkracht. Overheidsingrijpen om prijzen hoog te houden zou het werkelijke gevaar zijn.
De conclusie? De weg ligt in een delicate balans. Bescherm je burgers met herverdeling, of gok je op de 'spontane orde' van de markt die plotseling nieuwe, creatieve banen voor iedereen vindt? Het is een gok met de sociale stabiliteit van het land.
Welke kant moet Roemenië op: gegarandeerd inkomen of een totale vrijlating van de markt bij de opkomst van AI?
