Stel je voor: een hemellichaam dat met miljoenen kilometers per uur door de ruimte reist, verandert plotseling van kleur. Dat gebeurt nu met de interstellaire komeet 3I/ATLAS, tot grote verbazing van astronomen. Veel mensen volgen dit fenomeen op afstand, maar wat je nu ziet, is cruciaal voor ons begrip van wat kometen echt drijft.
Vlak voordat deze komeet op zijn dichtstbijzijnde punt bij de aarde komt – geen zorgen, hij is veilig op 270 miljoen kilometer afstand – heeft het observatorium Gemini North op Hawaï iets onverwachts vastgelegd. Dit is geen standaarddemonstratie van een ijsbal; dit is kosmische chemie in actie en jij wilt weten hoe dat werkt.
Het groene geheim van ATLAS
De meest recente beelden die door de Gemini-spectrograaf zijn gemaakt, laten zien dat de komeet de laatste tijd steeds groener en helderder is geworden. Dit is geen toeval of een fout in de camera. Wat wij zien, is een directe reactie op de toenemende warmte van de zon.
Ik heb de resultaten van het NSF NOIRLab bestudeerd, en het antwoord ligt in de gassen die van de komeet afstromen. Naarmate hij opwarmt, verdampen die gassen. De sleutel tot die opvallende groene tint is een molecuul dat door experts diatomisch koolstof (C2) wordt genoemd.
Dit C2-molecuul is hoogreactief en zendt specifiek licht uit op groene golflengtes. Het is alsof de komeet een neonbord aanzet naarmate hij dichter bij de zon komt. Dit is een veelvoorkomend patroon bij kometen, maar de snelheid waarmee ATLAS reageert, is opvallend.
- Wat is C2? Een molecuul bestaande uit twee koolstofatomen.
- Waarom groen? Het zendt licht uit op een specifieke groene golflengte als het verdampt.
- De locatie: Dit gebeurt in de 'coma' – de wazige atmosfeer rond de kern van de komeet.
Wat gebeurt er nu hij weer weggaat?
De grote vraag die nu op tafel ligt bij wetenschappers, is hoe de komeet zal reageren als hij zich weer van de zon verwijdert. Veel kometen vertonen een uitgestelde reactie op de hitte. De warmte sijpelt langzaam door naar de kern.
Dit kan leiden tot nieuwe chemische uitbarstingen of zelfs plotselinge helderheidsuitbarstingen (outbursts) wanneer diep ingesloten materialen plotseling vrijkomen. Het is een beetje als een zak chips: je drukt er zachtjes op, maar pas als je de zak scheurt, komt de lucht en de rommel vrij.
De context: Een zeldte bezoeker
Dit alles gebeurt rond 19 december, de dag dat 3I/ATLAS zijn dichtste punt bereikt. Vergeet niet, dit is pas de derde interstellaire bezoeker die we hebben gedetecteerd, na 'Oumuamua in 2017 en 2I/Borisov in 2019. Dit maakt elke observatie, inclusief deze kleurverandering, extreem waardevol.
De komeet heeft de wetenschappelijke gemeenschap de afgelopen maanden in spanning gehouden door een periode van stilte aan de NASA-kant. Deze recente activiteit is hun kans om eindelijk de code van een object dat van buiten ons zonnestelsel komt, te ontcijferen. Het is letterlijk een raam van kansen, en dat groene licht is de eerste aanwijzing.
Praktische tip voor de amateurastronoom (of nieuwsgierige Nederlander)
Als je in de komende dagen een heldere nacht hebt en een goede telescoop (liefst met een uitsnede voor lichte objecten), is dit hét moment om te kijken. Hoewel je het groene tintje misschien niet met het blote oog ziet – daarvoor heb je de gefilterde foto's nodig – kun je de toenemende helderheid van de komeet wel waarnemen. Hou de weersvoorspellingen van KNMI in de gaten voor een onbelemmerd zicht op dit kosmische schouwspel.
Kortom, de groene kleur van 3I/ATLAS is een chemisch signaal dat ons vertelt dat de komeet actief is en opwarmt. Maar de échte verrassing komt misschien nog als hij weer van ons af beweegt. Wat denk jij dat 3I/ATLAS ons nog meer gaat laten zien voordat hij weer verdwijnt?
