Stel je voor: je leest over klonen, bijna-onsterfelijke muizen met twee vaders, en een mogelijke nieuwe oceaan die langzaam ontstaat in de buurt van de Rode Zee. Het klinkt als een slecht geschreven sciencefictionroman, maar dit was de wetenschap in 2025. Terwijl wij hier in Nederland druk bezig zijn met het weer en de hypotheekrente, buigen wetenschappers zich over levensverlenging tot 117 jaar en de zoektocht naar leven op Mars.
Dit is geen gids over hoe je zelf een rover naar Mars stuurt. Dit is een overzicht van de meest bizarre, verrassende en potentieel levensveranderende doorbraken van het afgelopen jaar. Als je denkt dat je alles gezien hebt, bereid je dan voor: het is tijd om je definitie van 'normaal' bij te stellen.
Het Geheime Leven: Van Mars tot de Zeeën van de Aarde
De blik van de mensheid is zelden zo wijd gericht geweest. We kijken naar andere planeten én naar de binnenste werking van ons eigen lichaam.
Kleine kans voor Mars-organismen
Nasa kwam in september met bewijs dat de microbe op Mars misschien wel dichterbij is dan gedacht. De ‘luipaardrotsen’ die de Perseverance-rover vond, bevatten chemische sporen van reacties die wij op aarde associëren met microbiële activiteit. Het is nog geen groen mannetje, maar het jaagt de geruchtenmolen flink aan.
Ondertussen vonden astronomen van Cambridge aanwijzingen voor biologische activiteit in de atmosfeer van exoplaneet K2-18b. Ze detecteerden dimethyldisulfide (DMDS). Op aarde wordt deze damp bijna uitsluitend door levende organismen uitgestoten, denk aan zee-algen. Natuurlijk zijn er sceptici; deze bevindingen zijn moeilijk te reproduceren. Maar de hoop leeft.
De geboorte van een nieuwe oceaan
Terwijl we dromen van andere werelden, verandert de onze hier, langzaam maar zeker. In de Golf van Suez is geologisch bewijs gevonden dat de aardkorst daar nog steeds uit elkaar beweegt. Met een snelheid van ongeveer 0,5 millimeter per jaar formatie, hopen geologen dat hier in de verre toekomst een nieuwe oceaan zal ontstaan.
Vergeet het bouwen van een uitbouw voor je huis; dit is pas bouwen op grote schaal. Dit proces beïnvloedt ongemerkt de aardkern en daarmee ook de stabiliteit van ons magnetisch veld.
De Lichaamshack: Genetica en de Streep van 117 Jaar
Als je dacht dat we alleen de kosmos verkenden, heb je het over het hoofd gezien waar de échte wonderen plaatsvinden: onze eigen cellen.
Het mysterie van de 117-jarige
Het geheim van Maria Branyas Morera, de oudste vrouw ter wereld, is door wetenschappers ontleed. De conclusie? Haar genetica is fenomenaal. Haar telomeren (de beschermkapjes aan het einde van chromosomen, die normaal verkorten bij ouderdom) waren langer dan die van sommige dertigers. Dit is een directe link tussen genetica en het stoppen van de biologische klok.
Maar genen alleen zijn niet het hele verhaal. Haar levensstijl, met veel yoghurt en een langdurig Mediterraan dieet, speelde ook een cruciale rol. Hier hebben wij de eerste praktische les:
- Focus op plantaardig: De 30-jarige studie wees uit dat een dieet rijk aan groenten, fruit en peulvruchten het verouderingsproces vertraagt.
- Beperk verwerkte eiwitten: Minder rood en bewerkt vlees zijn cruciaal voor die ‘gezonde pensioentijd’.
Gen-Edits die levens redden (of verlengen)
In de strijd tegen erfelijke ziektes zijn er enorme sprongen gemaakt:
- Een kind met een zeldzame stofwisselingsziekte (ammoniakstapeling) kreeg de allereerste, op maat gemaakte CRISPR-behandeling. Na 7 weken was de verbetering al zichtbaar.
- In de UK zijn inmiddels 8 baby’s geboren met DNA van drie personen om ernstige mitochondriale ziektes te omzeilen.
- En in Nederland? Daar is voor het eerst de extreem dure Gentherapie voor Spinale Musculaire Atrofie (SMA) volledig vergoed. Dat middel kost tussen de 1,2 en 2,1 miljoen dollar. Een kind kon na twee weken al naar huis.
Dit is geen toekomstmuziek; dit gebeurt nu. Als je je zorgen maakt over bijvoorbeeld de verzekeringskosten voor je kinderen in de toekomst, besef dan dat de grens tussen wat we 'behandelbaar' noemen en wat 'onmogelijk' was, razendsnel vervaagt.
Xenotransplantaties bereiken nieuw record
We durven dierenorganen te verplaatsen. Een Amerikaan overleefde maar liefst negen maanden met een genetisch gemanipuleerde varkensnier – een record. Maar de Chinezen gingen nog verder:
Ze transplantEERDEN voor het eerst een varkenslever bij een mens. De patiënt leefde nog bijna zes maanden. Hoewel de resultaten gemengd waren, toont dit aan dat ons lichaam (nog) niet direct in paniek raakt bij een dierlijk orgaan.
De Verborgen Gereedschapskist van de Oude Mens
Hoe dachten onze voorouders over het leven toen ze nog geen supercomputers hadden?
We dachten altijd dat de prehistorische mens vooral vlees aan het verslinden was. Maar nieuw onderzoek in Israël toont aan dat zij de calorieën haalden uit een verrassend breed palet aan planten – denk aan eikels en wilde granen. Ze waren inventiever dan we dachten.
We dachten ook dat de eerste blanke Europeanen zo’n 15.000 jaar geleden arriveerden. Vergeet het maar. Het lijkt erop dat de huidskleur in Europa gedurende de IJzertijd (tot 3000 jaar geleden) nog steeds een lappendeken was, net als bij een luipaardvacht. Het idee van een uniforme, bleke bevolking is dus recenter dan men dacht.
Praktische Tip: Het Oudste Bewijs van Vuur
Als je dacht dat je efficiënt je houtblokken brandde, denk dan aan de archeologen in Groot-Brittannië. Ze vonden bewijs dat onze voorouders 400.000 jaar geleden al wist(en) hoe je een vuur herhaaldelijk aan de gang moest houden, met temperaturen boven 700°C. Dit suggereert een vaste, hergebruikte kuil of haard.
De les hier is duurzaamheid door noodzaak: Onze voorouders hielden hun vuurbron kostbaar. Wat brandt er nu constant onnodig in jouw huis, wetende dat energie waardevol is?
Afsluiting: Wat Blijft HangZien?
Van het DNA van drie mensen tot een nieuwe oceaan die wacht om te ontstaan: 2025 was een jaar waarin de complexiteit van het leven en het universum ons ver boven de dagelijkse beslommeringen uit tilde. De vooruitgang is adembenemend, maar de ethische vragen rondom gentherapie en klonen zullen ons de komende jaren blijven bezighouden.
Welke van deze wetenschappelijke sprongen vind jij het meest angstaanjagend, en welke wetenschappelijke belofte hoop je dat de komende jaren waarmaakt?
