We kennen de bliksem die vanuit donkere wolken naar de aarde slaat. Maar wat als ik je vertel dat er aan de rand van de ruimte, boven de pieken van de commerciële vliegtroutes, compleet andere lichtshows plaatsvinden? Astronauten op het internationale ruimtestation (ISS) hebben nu verbluffend duidelijke beelden gedeeld van deze zeldzame atmosferische verschijnselen. Dit is geen theorie, dit is real-time observatie die onze kijk op het weer fundamenteel kan veranderen.
De meeste mensen hebben geen idee dat onze atmosfeer boven de bekende stormwolken nog vol zit met elektrische activiteit. Je denkt dat je alles weet van onweer, maar daarboven speelt zich een compleet ander spel af. En die beelden die nu circuleren – die zijn fascinerend en een tikkeltje intimiderend.
De 'bovenaardse' bliksem die je nog nooit zag
Dit zijn geen gewone flitsen zoals je die bij een zomerstorm ziet. Wetenschappers noemen deze lichtafwijkingen Transient Luminous Events (TLE’s). Ze ontstaan op hoogtes tussen de 20 en 100 kilometer. Wat de astronauten vastlegden, zijn de meest spectaculaire varianten.
De drie vreemdste verschijnselen
Vergeet de simpele zigzag van de bliksem. Deze fenomenen lijken meer op iets uit een sciencefictionfilm:
- Red Sprites: Zie deze voor als gigantische, roodgloeiende kwallen die plotseling in de lucht verschijnen en weer verdwijnen. Ze zijn enorm, maar extreem kortstondig.
- Blue Jets: Dit zijn intense, kegelvormige stralen van blauw licht die rechtstreeks vanuit de top van de regenwolken de ruimte in schieten. Ze lijken op elektrische 'rotsen' die de atmosfeer doorbreken.
- ELVES: Dit zijn razendsnel uitdijende lichtringen, die in de ionosfeer verschijnen. Denk aan een enorme, heldere ring die zich in een fractie van een seconde over honderden kilometers verspreidt.
Waarom dit belangrijk is voor jouw dagelijkse rit
Je vraagt je misschien af: wat heeft dit te maken met mijn rit naar de supermarkt in de Randstad? Nou, best veel. Deze intense elektrische ontladingen zijn niet alleen mooi om te zien; ze sturen krachtige elektromagnetische pulsen de ether in.
Wat veel mensen niet weten, is dat deze energie **radiosignalen en GPS-signalen direct kan verstoren**. Stel je voor dat je navigatie tijdens een internationale vlucht of op zee wegvalt. Dat is het risico dat wetenschappers zien.
De Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) monitort deze activiteit nu zeer nauwkeurig met apparatuur zoals ASIM, dat zowel röntgen- als UV-straling meet. Zelfs als je het weerbericht volgt en je beseft dat de bui over is, kan de ruis van deze TLE’s nog lang blijven hangen in de communicatiekanalen.
De 'High-Speed Camera' in de ruimte
Om te begrijpen hoe deze TLE’s ontstaan, zijn er speciale experimenten gaande. Astronauten gebruiken bijvoorbeeld de THOR-DAVIS-opstelling. Deze camera is zo geavanceerd dat hij **100.000 beelden per seconde** kan maken.
Dat is cruciaal. Als een bliksemflits slechts een milliseconde duurt, heb je die extreem hoge snelheid nodig om de *geboorte* van de flits vast te leggen. Dit stelt de wetenschappers in staat om de precieze ontstaansmechanismen te ontrafelen.
Niet alleen licht, maar ook straling
Er is nog een factor die de luchtvaart bezighoudt: gammastraling. Sommige onweersbuien stoten, ondanks dat het maar een milliseconde duurt, een dosis gammastraling uit die vergelijkbaar is met het krijgen van een borst-röntgenfoto voor piloten die op die hoogte vliegen.
Daarom werken landen als de VAE en Bahrein samen om kleine satellieten zoals Light-1 te lanceren. Hun doel is simpel: de meest energetische ontladingen vroegtijdig detecteren. **Het is een stille race om de onzichtbare gevaren van ons eigen hogere luchtruim in kaart te brengen.**
Wat nu?
De volgende keer dat je een flits aan de horizon ziet, denk dan even aan die stille lichtshows hoog boven de wolken die onze technologie op de proef stellen. Wij, op de grond, zien maar een minuscuul deel van het elektrische leven van onze planeet.
Heb jij ooit zo'n onverklaarbaar licht boven een onweersbui gezien dat níet leek op een normale bliksemflits? Deel je ervaring hieronder, want de ISS-astronauten kijken mee!
