Thwaites-gletsjer: nieuwe tekenen van instabiliteit op het oostelijke ijsplateau

Thwaites, vaak aangeduid als de "Doomsday-gletsjer", blijkt opnieuw kwetsbaarder dan gedacht. Een recent onderzoek onder leiding van de University of Manitoba toont dat het oostelijke Thwaites-schelfeiland, het Thwaites Eastern Ice Shelf (TEIS), in de afgelopen twee decennia steeds verder verzwakt is. De bevindingen zijn gepubliceerd in het Journal of Geophysical Research Earth Surface (2025) en werpen nieuw licht op processen die grote gevolgen kunnen hebben voor de zeespiegelstijging wereldwijd.

Wat ontdekte het team?

Het onderzoeksteam combineerde satellietbeelden, metingen van ijsstroomsnelheden en GPS-gegevens uit 2002 en 2022 om veranderingen in de scheurvorming binnen de scheerzone van het TEIS te volgen. Deze multidisciplinaire aanpak maakte het mogelijk om zowel de ruimtelijke ontwikkeling van scheuren als de gevolgen voor de dynamiek van het ijs in kaart te brengen.

Uit de analyse blijkt dat breuken in het ijs zich op twee karakteristieke manieren vormen en elkaar versterken. Enerzijds ontstaan er lange, stroomparallelle scheuren die zich uitbreiden over grote afstanden. Anderzijds verschijnen kortere scheuren die min of meer dwars op de ijsstroom lopen. In combinatie ondermijnen deze twee typen scheurvorming de integriteit van het schelfeiland, wat leidt tot gedeeltelijke ontkoppeling van verankeringspunten en een versnelling van de ijsstroom richting oceaan.

De onderzoekers beschrijven het proces als een vicieuze cirkel: de scheuren verzwakken het schelf, waardoor het ijs sneller stroomt, en die versnelling veroorzaakt vervolgens meer scheurvorming. Zoals één van de betrokken onderzoekers het samenvatte: "een zichzelf versterkende kringloop die de afbraak van het schelf de afgelopen jaren heeft versneld."

Waarom is dit belangrijk voor de zeespiegel?

De gevolgen reiken verder dan het lokale verlies van drijfijs. Als het Thwaites-ijs vanaf het land volledig instort, zou dat de mondiale zeespiegel tot 65 centimeter kunnen doen stijgen. Hoewel het smelten van het drijvende schelfeiland zelf de zeespiegel niet direct opdrijft — omdat drijfijs al oceaanwater verdringt — speelt het schelfeiland een cruciale rol als rem voor de gletsjers op het vasteland.

Wanneer een schelfeiland brokkelt of smelt, valt die rem weg. Daardoor kunnen de achterliggende, op het land gelegen gletsjers sneller naar de zee stromen. Het extra ijs dat zo in de oceaan terechtkomt draagt wél direct bij aan de stijging van de zeespiegel. Het nieuw geïdentificeerde patroon van scheurvorming is daarom een waarschuwing: vergelijkbare processen kunnen ook bij andere Antarctische schelfeilanden optreden en zo de bijdrage van het Antarctische ijs aan de wereldwijde zeespiegelstijging vergroten.

Methode en bewijslijnen

Belangrijke elementen van de studie:

• Gebruik van satellietbeelden om het ontstaan en de uitbreiding van scheuren over grote gebieden te volgen.
• Meetgegevens van ijsstroomsnelheden om veranderingen in de dynamiek van het ijs te kwantificeren.
• GPS-gegevens uit 2002 en 2022 die lokale verplaatsingen en veranderingen in structuur bevestigen.

Deze combinatie van observatietechnieken leverde een coherent beeld op van hoe mechanische schade door scheuren verbindt met grootschalige veranderingen in ijsstromen en stabiliteit.

Gevolgen en waarschuwingssignaal

Het onderzoek benadrukt dat het verlies van drijvende schelfeilanden niet alleen een lokaal fenomeen is, maar een trigger kan zijn voor bredere veranderingen in de Antarctische ijsmassa. De auteurs wijzen erop dat het aanhoudende verval van dergelijke schelfeilanden "significante gevolgen kan hebben voor de toekomstige bijdrage van het Antarctische ijs tot de wereldwijde zeespiegelstijging."

Regionen die momenteel tekenen van verzwakking vertonen verdienen daarom verhoogde aandacht. Vervolgonderzoek en continue waarnemingen zijn essentieel om de snelheid en omvang van toekomstige veranderingen in te schatten en de wereldwijde effecten beter te begrijpen.

Wat betekent dit voor het publiek en beleidsmakers?

Hoewel de directe effecten op lokale kustgebieden op korte termijn variëren, benadrukt dit onderzoek de noodzaak van mondiale aanpassings- en mitigatiestrategieën. Beleidsmakers moeten rekening houden met scenario's van aanzienlijke zeespiegelstijging op middellange en lange termijn, en investeringen in monitoring en modellering van Antarctische processen intensiveren.

Veelgestelde vragen (FAQ)

• Wat is de Thwaites-gletsjer?

  Thwaites is een grote Antarctische gletsjer die door zijn omvang en positionering een belangrijke rol speelt in de stabiliteit van West-Antarctica en potentiële zeespiegelstijging.

• Waarom is het smelten van een drijvend ijsplateau zorgwekkend?

  Het smelten van drijvende schelfeilanden verhoogt niet direct de zeespiegel, maar verwijdert de rem op op het land gelegen gletsjers, waardoor die gletsjers sneller naar zee kunnen stromen en bijdragen aan zeespiegelstijging.

• Welke methoden gebruikte het team voor de analyse?

  Het team combineerde satellietbeelden, metingen van ijsstroomsnelheden en GPS-gegevens over een periode van twintig jaar (2002–2022) om veranderingen in scheurvorming en ijsdynamiek te volgen.

• Hoe groot kan de bijdrage van Thwaites aan de zeespiegel zijn?

  Als Thwaites volledig zou instorten, kan dat de wereldwijde zeespiegel tot ongeveer 65 centimeter doen stijgen.