Stel je voor: je hebt net je nieuwe telescoop gekocht. Je kijkt naar buiten, klaar voor het universum. Maar dan hoor je over een gigantisch nieuw 'groen' energieproject dat dreigt jouw nachtelijke hemel permanent te verpesten. Veel mensen zien waterstofprojecten als de toekomst, maar in het noorden van Chili komt dit idee keihard tegen de realiteit van de wetenschap aan. Wij keken naar de feiten en het lijkt erop dat we op het punt staan iets onvervangbaars te verliezen, puur door slechte planning.
De spanning draait om het INNA-project van AES Andes, een investering van wel 10 miljard dollar. Het klinkt fantastisch: groene waterstof! Maar kijk je dichterbij, dan zie je dat de locatie het beste is wat onze planeet te bieden heeft voor astronomie. En dat is precies het probleem.
Waarom de slimste wetenschappers nu in paniek zijn
Veel grote energieprojecten beloven minimale impact. Maar wanneer het gaat om de sterrenwachten in Taltal (regio Antofagasta), zegt de stichting Cielos de Chile dat mitigatie simpelweg onmogelijk is. Ze stellen dat de lichten van het nabijgelegen project de hemel onherstelbaar vervuilen.
Niet alleen lichtvervuiling verpest de waarneming
We denken vaak dat alleen schijnwerpers een probleem zijn. Maar in mijn onderzoek naar dit soort complexe infrastructuurprojecten, merkte ik op dat de bijkomende effecten vaak worden vergeten. De wetenschappers in Chili hebben het over veel meer dan alleen storende lampen.
- Licht: Het INNA-project kan de kunstmatige helderheid van de hemel bij de CTAO-observatoria met meer dan 200% verhogen! Dat is alsof je een gloeilamp van 100 watt op je bureau zet terwijl je een microscoop gebruikt.
- Trillingen: De enorme windturbines die nodig zijn voor dit project, veroorzaken trillingen in de grond. Die subtiele bewegingen maken lange belichtingstijden... nou ja, nutteloos.
- Stof: Denk aan de bouw zelf. Miljoenen kilo's stof dat opwaait, creëert turbulentie in de atmosfeer, net een slechte deken over je telescoop.
Het is alsof je de beste Ferrari ter wereld koopt, maar deze alleen mag rijden op een hobbelig zandpad.
Het 'gouden compromis' dat er niet is
Het noorden van Chili heeft een uniek voordeel: de helderste, donkerste luchten ter wereld. Dit is waarom internationale sterrenkundigen hier miljarden investeren. Chili heeft een impliciete belofte gedaan om dit natuurlijke erfgoed te beschermen sinds de jaren zestig.
De directeur van Cielos de Chile was hierin bot: "De enige manier om het effect van INNA te verzachten, is door het te verplaatsen." Daar is geen middenweg. We kunnen niet de beste astronomie ter wereld hebben en tegelijkertijd een industrie bouwen die die observatiecapaciteit vernietigt.
Wat je nu moet weten over groene projecten
Dit is geen aanval op duurzaamheid. Het is een wake-up call voor hoe we duurzame projecten plannen, vooral hier in Nederland of België, waar we ook prachtige, maar kwetsbare natuurgebieden hebben.
Praktische les voor jou: Voordat je juicht over een nieuw groot infrastructuurplan, controleer altijd wie er protesteert. Zijn het activisten of zijn het onafhankelijke wetenschappers die al 50 jaar in het gebied werken? Vraag altijd om transparante, op bewijs gebaseerde kaders voor de locatiekeuze.
De toekomst van energie en astronomie lijkt hier te botsen. Wat vind jij: moet een miljardenproject altijd wijken voor uniek, onvervangbaar wetenschappelijk erfgoed, zelfs als de intentie 'groen' is?
