Een nieuwe pu‘u — een heuvel gevormd uit tefra die door lavaspuiters wordt uitgeworpen — is zichtbaar langs de zuidwestelijke rand van de Halema‘uma‘u-krater. Dit jonge geologische kenmerk is duidelijk te zien vanaf de openbare uitkijkpunten op de Kīlauea-top in het Hawaii Volcanoes National Park en wordt actief gevolgd door het USGS Hawaiian Volcano Observatory (HVO).
Ontstaan en vroege waarnemingen
De ophoping van tefra begon eind maart en begin april en viel aanvankelijk op in afgesloten delen van de Crater Rim Drive. Een wegwijzer was een eerste visuele maatstaf: HVO-geologen fotografeerden hoe de tefra de paal geleidelijk bedekte. Tegen het einde van episode 21 bleef er nog maar één tot twee inch van dat bord zichtbaar, waarmee duidelijk werd dat eenvoudige visuele methoden onvoldoende zouden blijven.
Een vervolgstrategie met laagtechnologische meetpunten volgde: er werden ongeveer 5 voet (1,5 meter) hoge paaltjes geplaatst op regelmatige afstanden langs de afgesloten weg. Deze paaltjes dienden als eenvoudige “valluiken” om te meten hoeveel materiaal bij ieder eruptie-episode neersloeg, vergelijkbaar met hoe regenmeters werken. Die aanpak faalde echter ook, omdat sterke fountaining-episodes grote delen van de paaltjes bedekten. Bij episode 23 op 25 mei werden vijf van de twaalf paaltjes volledig begraven; bij episode 24 op 4 juni verdwenen er nog eens drie.
Precisiemetingen met GPS en lidar
Vanwege de snelle groei schakelden geologen over op hogere precisie: hand-held GPS-veldwerk werd uitgevoerd langs transecten die de nu-begrafen Crater Rim Drive volgden. Deze methode werd aanvankelijk getest na episodes 23 en 24 en daarna systematisch toegepast na episode 25.
Op elke meetplaats zoekt het apparaat eerst voldoende satellietzicht (gewoonlijk tussen 10 en 20 satellieten) om een verticale nauwkeurigheid van 30 centimeter (ongeveer 1 voet) of beter te garanderen. Zodra het instrument stabiel is, worden locatiegegevens elke seconde gedurende 240 seconden (4 minuten) geregistreerd. Een volledige transect vraagt doorgaans twee tot drie uur veldwerk.
Terug op kantoor worden de veldgegevens gecorrigeerd met behulp van een nabijgelegen permanent GPS-monitorstation. De uiteindelijke gemiddelde locaties halen een verticale nauwkeurigheid van ongeveer 10 centimeter (ongeveer 4 inch). Als referentie voor het oorspronkelijk terrein wordt hoogprecisie-elevatiegegevens uit 2019 gebruikt, verzameld met lidar (light detection and ranging).
Bovendien heeft HVO enkele keren een nieuw helikopter-gemonteerd airborne-lidarsysteem ingezet om een gedetailleerde driedimensionale topografische scan van de hele pu‘u te maken. Deze luchtmetingen worden ongeveer maandelijks uitgevoerd, maar het verwerken van de enorme datasets vergt tijd en is nog gaande.
Proeven met fotogrammetrie — een methode waarbij hoogteveranderingen worden afgeleid uit fotografische beelden — leverden geen betrouwbare resultaten op voor deze pu‘u. De reden is dat het oppervlak van de pu‘u te uniform is en er te weinig duidelijk herkenbare kenmerken zijn om consistente punten automatisch te matchen.
Snelheid van groei en voorbeelden
De verzamelde gegevens tonen hoe razendsnel de nieuwe pu‘u kan toenemen tijdens fountaining-episodes. Aan de plek van het inmiddels begraven wegwijzerbord was de tefralaag na episode 23 op 31 mei 2025 al 3,4 meter (11 feet) dik. Op diezelfde locatie voegde episode 24 in ongeveer 7½ uur nog eens 7,8 meter (25,6 feet) tefra toe. Episode 36 bracht daarna in slechts vijf uur ongeveer 7,5 meter (24,6 feet) extra materiaal.
De grootste aangroei gebeurt tijdens hoge fountaining-episodes waarbij de lavafonteinen hoger rijzen dan 300 meter (1.000 feet). Als de fonteinen onder de rand blijven, is het voor tefra veel moeilijker om van Halema‘uma‘u naar de nieuwe pu‘u te worden getransporteerd.
Interessant is dat de pu‘u nu bouwt op een plek waar bezoekers zeventien jaar geleden nog rond Halema‘uma‘u reden, tussen het destijds aanwezige Jaggar Museum en de voormalige Halema‘uma‘u Overlook. Die locatie illustreert hoe snel het landschap van Hawai‘i door vulkanische activiteit kan veranderen.
Samenvatting van recente metingen
| Episode | Datum | Toename tefra (meter) | Opmerkingen |
|---|---|---|---|
| 21 | 11 mei | Wegwijzer grotendeels bedekt | Visuele indicator |
| 23 | 25 mei / 31 mei | 3,4 m (totaal op locatie) | Substantieel begraven |
| 24 | 4 juni | +7,8 m (in ~7½ uur) | Snelle ophoping |
| 36 | — | +7,5 m (in 5 uur) | Uitgesproken snelle groei |
De tabel illustreert slechts enkele meetpunten; volledige transectmetingen en lidar-analyses geven een veel gedetailleerder beeld van ruimtelijke variatie en volumes.
Huidige vulkanische context
Kīlauea eruptiepatroon: Kīlauea is episodisch aan het uitbarsten binnen de summit-caldera sinds 23 december 2024. Het vulkanische waarschuwingsniveau van de USGS voor Kīlauea staat op WATCH. Episode 37 produceerde op 25 november fountaining die ongeveer negen uur aanhield. De top van de vulkaan vertoont tekenen van herinflatie en nachtelijke gloed is af en toe zichtbaar bij beide openingen. Een nieuwe fountaining-episode werd als waarschijnlijk ingeschat voor de periode tussen 6 en 9 december.
Andere zones: er is geen ongebruikelijke activiteit gerapporteerd langs de East Rift Zone of de Southwest Rift Zone van Kīlauea. Mauna Loa is niet eruptief en staat op het vulkanische waarschuwingsniveau NORMAL.
Seismisch nieuws: in de recente week werd één voelbare aardbeving gerapporteerd in de Hawaiiaanse eilanden: een magnitude 3,5, ongeveer 1 km westelijk van Pāhala, op 32 km diepte, gemeten op 29 november.
Voortzetting van monitoring
HVO-geologen blijven de pu‘u en het omliggende gebied nauwgezet volgen met een mix van veldmetingen, permanente GPS-correcties en lucht-lidar. Deze gecombineerde aanpak levert gegevens die helpen begrijpen hoe snel en in welke patronen Kīlauea het landschap vormt.
Namen in dit verslag zijn behouden zoals gerapporteerd door de betrokken seismologen en vulkanologen. Geoloog Natalia Deligne wordt genoemd als deelnemer aan de observaties.
Veelgestelde vragen
- Wat is tefra? Tefra is vulkanisch materiaal (zoals as, lapilli en grotere fragments) dat tijdens erupties in de lucht wordt uitgegooid en neerslaat op het land.
- Waarom faalden de paaltjes als meetinstrument? Tijdens sterke fountaining-episodes groeide de pu‘u zo snel dat meerdere paaltjes volledig werden begraven, waardoor ze geen betrouwbare langere-termijnindicator meer waren.
- Hoe nauwkeurig zijn de GPS-metingen? De uiteindelijke verwerkte metingen bereiken ongeveer 10 centimeter verticale nauwkeurigheid na correctie met een permanent GPS-station.
- Waarom werkt fotogrammetrie hier niet? Fotogrammetrie vereist herkenbare oppervlakken en contrastpunten; het nieuwe pu‘u heeft een te uniform oppervlak waardoor automatische matching onbetrouwbaar is.
- Welke meetmethoden worden gecombineerd? Hand-held GPS-transecten, permanente GPS-stations en maandelijkse airborne-lidar scans worden gecombineerd om een compleet beeld te krijgen.
