3I/ATLAS heeft opnieuw de aandacht getrokken nadat beelden van de navigatiecamera aan boord van de ruimtemissie Juice beschikbaar kwamen. De opnamen laten een heldere coma en twee duidelijk gescheiden staarten zien, terwijl onderzoekers ook wijzen op de uitzonderlijk hoge snelheid van het object. Deze waarnemingen bieden nieuwe inzichten in het gedrag en de samenstelling van dit interstellaire bezoeker.
Observaties vanuit de ruimte
Avi Loeb, astrofysicus en professor aan Harvard, heeft de recente beelden geanalyseerd. De foto’s werden gemaakt door de navigatiecamera van de Europese ruimtevaartorganisatie European Space Agency (ESA) tijdens een waarnemingscampagne met de ruimtemissie Jupiter Icy Moons Explorer (Juice). Het team van Juice zette vijf wetenschappelijke instrumenten in om de gas- en stofomgeving rond 3I/ATLAS in kaart te brengen.
Waarnemingen van het object vonden plaats in meerdere sessies. Tijdens de eerste sessie legde Juice 3I/ATLAS vast met de navigatiecamera; deze beelden toonden een uitgesproken coma — een heldere halo van gas en stof rond de kern — en twee afzonderlijke staarten die van het object uitwaaieren. Twee dagen nadat de eerste opnamen werden gemaakt, bereikten het vaartuig en het object hun dichtste nadering op een afstand van ongeveer 66 miljoen kilometer.
Belangrijk is dat 3I/ATLAS eerder een baan had die het dichtst bij de zon bracht op een afstand van 202,9 miljoen kilometer. Gedurende die periode was het object vanaf de aarde tijdelijk onzichtbaar doordat het zich aan de zonzijde bevond. De beelden van Juice bieden daarom zeldzame, directe waarnemingen die vanaf de aarde geïmplementeerde telescopen niet konden leveren.
Wat onthullen de beelden?
De foto’s laten verschillende kenmerken zien die wetenschappers intrigeren:
- Coma: Een diffuse, heldere wolk van gas en stof die de kern omgeeft.
- Twee staarten: Een stofstaart en een ionenstaart die uiteenlopen, wat aanwijzingen geeft over de samenstelling en de interactie met zonnedeeltjes.
- Snelheid: Analyses wijzen op een aanzienlijk hogere snelheid van 3I/ATLAS vergeleken met de snelheid van de ruimtevaartuigen rond de waarnemingstijd.
De combinatie van coma en gescheiden staarten doet denken aan klassieke komeetverschijnselen, maar de interstellaire oorsprong van 3I/ATLAS maakt iedere eigenschap van bijzonder belang. De waarnemingen kunnen licht werpen op de samenstelling van objecten uit andere zonnestelsels en op hoe zulke lichamen reageren wanneer ze het binnenste deel van een sterrensysteem passeren.
Wetenschappelijke instrumenten en dataoverdracht
Naast de navigatiecamera werd gebruikgemaakt van meerdere wetenschappelijke instrumenten aan boord van Juice om spectrale en beeldgegevens te verzamelen over de gas- en stofwolken rond het object. Deze instrumenten registreren onder meer:
- Samenstelling van de uitgestoten gassen
- Deeltjesgrootte en dichtheid van het stof
- Structuur en richtingen van de staarten
De verzamelde meetgegevens zijn opgeslagen aan boord en worden naar de aarde teruggestuurd wanneer communicatiemogelijkheden dat toelaten; de planning voorziet dat een deel van de dataset in februari naar grondstations zal worden overgebracht voor nadere analyse door onderzoekers wereldwijd.
Toekomstige baan en ontmoetingen
Avi Loeb benadrukt dat 3I/ATLAS in de komende jaren zijn traject zal vervolgen met een belangrijke passage in de buurt van Jupiter op 16 maart 2026. De ruimtemissie Juice zelf zal pas veel later dichter bij de gasreus komen, met een geplande nauwe benadering in juli 2031. Dit betekent dat hoewel Juice en 3I/ATLAS elkaar in november nabij kwamen, het object veel sneller vliegt en hun ontmoeting feitelijk een toevallige nabijheid was eerder dan een geplande rendez-vous.
De verschillende tijdstippen van minimale afstand zijn relevant voor het plannen van toekomstige observaties en het modelleren van de baan van het object binnen het zonnestelsel en daarbuiten. De snelheid en richting van 3I/ATLAS kunnen wetenschappelijke modellen bijstellen over hoe interstellaire objecten het beste te traceren en te bestuderen zijn tijdens korte passages.
Waarom deze waarnemingen belangrijk zijn
Interstellaire objecten bieden een unieke kans om materie uit andere sterrenstelsels direct te onderzoeken. In tegenstelling tot kometen en asteroïden die in ons eigen zonnestelsel zijn gevormd, dragen interstellaire bezoekers mogelijk andere chemische samenstellingen en structuren. Directe beelden en spectrale data, zoals die van Juice, helpen bij het vergelijken van eigenschappen en kunnen leiden tot nieuwe inzichten over de variatie in planetenstelsels elders in de Melkweg.
De combinatie van visuele beelden met instrumentele metingen maakt het mogelijk om correlaties te leggen tussen waargenomen structuren (zoals staarten) en onderliggende fysische processen (zoals gasuitstroom en interactie met zonnewind). Dit bouwt voort op eerdere studies van interstellaire objecten en stelt onderzoekers in staat om hypotheses te verfijnen.
| Kenmerk | Details |
|---|---|
| Perihelium afstand | 202,9 miljoen kilometer van de zon |
| Eerste Juice-opname | Beelden gemaakt tijdens de eerste waarnemingssessie |
| Dichtste benadering Juice–3I/ATLAS | Ongeveer 66 miljoen kilometer |
| Nabijheid tot Jupiter | Maximale nadering gepland op 16 maart 2026 |
| Juice nadering Jupiter | Gepland voor juli 2031 |
FAQ
1. Wat maakt 3I/ATLAS interstellair?
Een object wordt als interstellair beschouwd wanneer zijn baan niet gebonden is aan de zon en het uit een andere regio van de Melkweg afkomstig lijkt te zijn. Spectrale analyses en baanparameters wijzen bij 3I/ATLAS op een traject dat verschilt van typische lokale zonnebaansystemen.
2. Waarom zijn twee staarten relevant?
Twee staarten duiden doorgaans op verschillende processen: een stofstaart gevormd door deeltjes die door stralingsdruk worden weggeduwd, en een ionenstaart die ontstaat door interactie tussen uitgestoten gassen en de zonnewind. Hun aanwezigheid helpt bepalen welke stoffen aanwezig zijn en hoe ze reageren op externe krachten.
3. Wanneer worden de gegevens beschikbaar voor onderzoekers?
De eerste datasets van de observaties zijn geprogrammeerd om naar de aarde te worden gestuurd en in februari beschikbaar te komen voor verdere analyse door wetenschappelijke teams.
4. Kan Juice 3I/ATLAS volgen tijdens zijn baan?
Juice en 3I/ATLAS ontmoetten elkaar op korte afstand, maar het object beweegt veel sneller dan de ruimtevaartuigen. Daardoor is langdurig 'volgen' niet praktisch; waarnemingen blijven beperkt tot korte perioden van nauwe nabijheid en gerichte instrumentmetingen.
