Stel je een wind voor die zo krachtig is dat hij je auto op de snelweg in een fractie van een seconde wegblaast. Nu, vermenigvuldig dat met iets dat je verstand te boven gaat. Wetenschappers hebben onlangs een supermassief zwart gat ontdekt dat winden produceert met een duizelingwekkende snelheid van meer dan 209 miljoen kilometer per uur. Dit is geen sciencefiction; dit verandert hoe we denken over de energieproductie in het universum.
Dit fenomeen, waargenomen in de spiraalstelsel NGC 3783, op 135 miljoen lichtjaar afstand, sloeg experts met stomheid. Als je dacht dat een zonnestorm al heftig was, bereid je dan voor. Het is cruciaal om te begrijpen wat deze kosmische orkanen voor ons kunnen betekenen, zelfs op deze enorme afstand.
De verborgen krachtcentrale bij NGC 3783
Het centrum van elk actief stelsel wordt bewoond door een supermassief zwart gat. Dit specifieke exemplaar heeft de massa van 30 miljoen zonnen. Terwijl onze zon af en toe een zuchtje wind stuurt (een zonnevlam), stoot dit monster winden uit die een vijfde van de lichtsnelheid bereiken.
De ontstekingsmethode: een magnetische knoop
Astronomen zagen eerst een enorme röntgenuitbarsting. Wat volgde, was de wind die zich verspreidde. Het team, geleid door Liyi Gu, vermoedt dat de oorzaak lag in het magnetische veld rond het zwarte gat dat plotseling 'ontwrongen' raakte.
- Onze eigen zon doet iets soortgelijks met coronale massa-ejecties, maar dan veel zwakker.
- De energie hier waargenomen is ongekend in schaal.
- Dit proces voedt de actieve galactische kern (AGN) die we zien.
Ter vergelijking: de snelste winden van een recente zonnestorm klokten in op 'slechts' 1.500 km per seconde. De winden van NGC 3783? Dat is ruwweg 60.000 kilometer per seconde. Dit is het verschil tussen een lichte zomerbries en een straaljager die door de kosmos scheurt.
Hoe dit ons inzicht in sterrenstelsels vormt
Waarom zou een Nederlander die net de boodschappen moet doen, zich hier druk om maken? Omdat deze winden bepalen hoe stelsels groeien en evolueren. Denk aan de ontwikkeling van onze Melkweg.
Deze ontdekking, mogelijk gemaakt door de samenwerking tussen de XMM-Newton en XRISM röntgentelescopen, geeft ons een zeldzaam kijkje in de 'motor' van een sterrenstelsel.
Praktische Kennis Flits:
Als je ooit in de Formule 1-raceseries kijkt, snap je de efficiëntie van aerodynamica. Deze kosmische winden fungeren als een soort gigantische, kosmische ‘luchtrem’ of stuwkracht die de vorming van nieuwe sterren binnen dat stelsel kan stoppen of juist versnellen. Het mag dan ver weg zijn, de mechanismen zijn fundamenteel voor hoe materie en energie in het heelal circuleren.
Wetenschappers zijn nu van plan deze methode te gebruiken om meer AGN’s te bestuderen. Uiteindelijk helpt meer weten over deze extreme energiebronnen ons de volledige geschiedenis van ons eigen Melkwegstelsel te ontrafelen.
Wat vind jij van de schaal van deze ontdekking? Welk natuurfenomeen op aarde komt hier in de verste verte in de buurt?
