Heb je de laatste dagen gemerkt dat de dagen maar kort blijven en de lucht grijs is? Dat is niet zomaar toeval. De zon heeft zich de afgelopen 12 dagen schijnbaar 'verstopt' boven de Steenbokskeerkring. Maar nu is het moment aangebroken: de zon begint zijn reis naar het noorden, wat cruciale gevolgen heeft voor onze seizoenen en zelfs voor de Nederlandse tuin.
Veel mensen denken dat de winter pas na de kortste dag echt begint, maar de wetenschap wijst op een ander kantelpunt, die de landbouwkundigen al eeuwenlang in de gaten hielden. Dit is geen vergezochte theorie; het is een astronomische gebeurtenis die direct invloed heeft op wanneer jij je tulpen gaat planten of wanneer de eerste lentebloemen verschijnen.
Het mysterie van de 'Stilstaan' van de Zon
De astronomische winter begon voor ons al eind december, rond het moment dat veel mensen druk waren met kerstinkopen. Maar de zon deed toen iets vreemds: hij leek 12 dagen lang op exact dezelfde plek boven de Steenbokskeerkring stil te staan. Dit punt, ook wel de 'solstitium' genoemd, is het meest zuidelijke punt dat de zon op aarde bereikt.
Wat wij gisteren (volgens de kalender) zagen, is dat de zon definitief zijn positie heeft verlaten. Vanaf nu ziet het er misschien nog steeds koud uit, maar ongemerkt begint de dagenlengte héél langzaam te groeien. De zon 'kiest' nu voor het noorden.
- De precieze draai: De ommekeer vond plaats op 26 december (als we de lokale berekeningen volgen).
- Agrarische connectie: Veel boeren vroeger noemden dit moment de 'Marzam-zon', het signaal om specifieke wintergewassen te zaaien.
- Het effect op jou: Hoewel je het verschil in daglicht amper merkt, geeft dit een psychologische boost. De winter is op z’n piek geweest.
Wat dit betekent voor de koude maanden in Nederland
Veel Nederlanders associëren de winter alleen met december en januari. Maar in de astronomie en landbouw is de periode daarna net zo cruciaal. We bevinden ons nu in de fase waarin de zaden van tarwe en gerst (vooral in de koudere, hoger gelegen gebieden) hun beste tijd ingaan.
Waarom dit belangrijk is voor jouw tuin: Zelfs als je geen tarwe verbouwt, zorgt de verschuiving van de zon ervoor dat de grond langzamer ontdooit. In mijn praktijk zie ik vaak dat mensen te vroeg beginnen met zaaien, omdat ze denken dat de zon alweer krachtig is. Dat is een beginnersfout.
De zon beweegt nu langzaam noordwaarts, wat in de loop van februari en maart de temperatuurcurves zal beïnvloeden. Zie dit moment als de 'winter-scheidingslijn' – de periode van de diepste duisternis is voorbij.
De komende maanden: Blijf alert
Het is verleidelijk om bij het eerste beetje zonlicht de winterjassen de deur uit te doen, maar dit is de fase waarin de echte winterkou vaak nog moet komen. De astronomische winter duurt volgens de berekeningen nog tot diep in de lente, waarbij de invloed van deze periode zich uitstrekt door de maanden die traditioneel samenvallen met onze vastentijd (shabaan en ramadan in de Arabische kalender).
Het is een periode om de laatste wintertegenvallers te doorstaan, wetende dat de zon nu structureel de andere kant op kijkt. Hou je schuur dus nog even dicht en wacht met het snoeien van die kwetsbare rozenstruiken.
Wat is jouw eerste teken dat de lente écht op komst is? Is het het eerste vogelgezang of de datum waarop je de verwarming eindelijk lager zet?
