Stel je eens voor: een insect dat wettelijk beschermd wordt, inclusief het recht om te 'gedijen'. Klinkt als sciencefiction, toch? Toch is dit in een afgelegen deel van Peru werkelijkheid geworden. Dit is geen grap; het gaat om de lokale honingbijen zónder angel, en hun erkenning verandert de regels van natuurbehoud radicaal.
Waarschijnlijk heb je het nieuws gemist, maar terwijl wij ons druk maken over de laatste smartphone-update, hebben inheemse volkeren in de Peruaanse Amazone een historische overwinning behaald. Ze hebben de Melipona-bijen – de onschuldige neven van onze Europese zoemers – officieel rechten toegekend. Dit is een stap die zelfs wereldleiders verrast. Waarom zou een gemeente dit doen, en wat betekent dit voor ons idee van ecosystemen?
De onzichtbare architecten van de jungle
We denken vaak aan grotere dieren als het gaat om biodiversiteit, maar deze specifieke bijen zijn de stille motor achter de Amazone. Ik heb de details bestudeerd en het is fascinerend.
Waarom deze bijen zo cruciaal zijn (en je het waarschijnlijk niet wist)
Deze bijensoorten, die al sinds precolumbiaanse tijden door de Asháninka en Kukama-Kukamiria worden gekoesterd, zijn de echte spelers op het veld. Zij pollen meer dan 80% van de lokale flora. Denk hierbij aan planten die wij dagelijks consumeren.
- Je koffie: Veel van de cacaobonen en koffieplanten zijn direct afhankelijk van hun werk.
- Avocado's: Zonder hen zou de aanvoer van deze populaire vrucht ernstig slinken.
- Oude kennis: Ze spelen een diepe spirituele rol in de traditionele kennis van de Asháninka.
Het juridische meesterwerk: Rechten voor insecten
Normaal gesproken bescherm je een dier door het bepaalde gedrag te verbieden (zoals jagen). Maar hier is een nieuw niveau bereikt: de gemeente Satipo heeft deze bijen volledige rechten gegeven. Dit is wereldnieuws, aldus de Earth Law Center die het initiatief steunde.
Wat zijn die rechten precies? Het gaat verder dan alleen 'niet doden'. De bijen hebben nu officieel:
- Het recht om te bestaan en te gedijen.
- Het recht op gezonde populaties.
- Het recht op een ongestoorde leefomgeving.
- Het recht op stabiele klimaatomstandigheden voor regeneratie.
Zie het zo: als een boer in de regio besluit massaal pesticiden te spuiten, overtreedt hij daarmee niet alleen een milieuwet, maar schendt hij ook de wettelijke rechten van de bijenpopulatie. Dit is het verschil tussen een advies en een bindende regel.
De dreiging die we lokaal moeten herkennen
Dit juridische schild is hard nodig. In de praktijk zie je dat soorten als Melipona eburnea en Tetragonisca angustula het zwaar te verduren hebben door ontbossing en het gebruik van chemische middelen. Als je ooit in de Nederlandse polders hebt gezien hoe snel onkruidverdelgers de insectensterfte veroorzaken, kun je je de situatie in de Amazone bijna niet voorstellen.
De inheemse leider Apu Cesar Ramos vatte het perfect samen: “De bijen zijn er al sinds mensenheugenis en weerspiegelen onze co-existentie met het bos.”
Wat kun jij hier nu mee?
Hoewel je niet direct wetten in Peru kunt beïnvloeden, geeft dit nieuws ons een belangrijk, praktisch inzicht. Als consumenten in Nederland, zijn we vaak blind voor de herkomst van onze producten. **De volgende keer dat je die dure biologische chocola koopt, vraag jezelf dan af welke lokale, niet-geangelde bestuivers daar mogelijk een recht op hebben.**
Het belang van lokale, inheemse kennis wordt hiermee bevestigd. Zij zien het ecosysteem als één juridisch lichaam, niet als een verzameling losse middelen. Het is tijd dat wij ook die lens gaan gebruiken.
Ben jij door dit nieuws nu anders gaan kijken naar de bescherming van 'kleine' natuurgebieden of insecten in jouw omgeving? Welke andere diersoort zou volgens jou nu wettelijke rechten moeten krijgen?
