Je dacht misschien dat je wist hoe het universum werkt, maar de nieuwste beelden van de James Webb-telescoop dwingen ons die kennis volledig te herzien. We zien structuren die zo gigantisch zijn dat ons eigen zonnestelsel erbij verbleekt, maar ze zijn hier verrassend "dichtbij" in kosmische termen.
De foto die nu de ronde doet, toont een gebied dat bekendstaat als PISMIS 24. Dit is geen verre, onbereikbare nevel; het is een actieve fabriek waar sterren worden gebouwd. Als je dacht dat de ruimte koud en stil was, dan ga je je hierin vergissen. Dit is waar de kosmische stormen plaatsvinden.
De torenhoge pieken van kosmisch stof
Wat onmiddellijk opvalt, zijn die torenhoge, bijna spiraalvormige structuren. Dit zijn geen bergen zoals wij ze kennen – dit zijn pilaarvormige wolken van gas en stof, die de geboorteplaatsen van nieuwe sterren zijn. Volgens de laatste metingen is de hoogste piek van deze structuur maar liefst 5,4 lichtjaar lang.
Wat betekent die schaal voor ons?
Om je een idee te geven van de bizarre verhoudingen: de breedte van die puntige structuur is dermate immens dat je er meer dan 200 keer ons volledige zonnestelsel (tot en met Neptunus) naast zou kunnen plaatsen, en dan heb je nog ruimte over. Wij in Nederland zijn gewend aan de schaal van onze eigen straat, maar hier praten we over schalen die onze verbeelding tarten.
Deze extreme groottes worden gecreëerd door de meest dominante sterren binnen dat gebied.
De architecten van de ruimte: massieve sterren
Centraal in de foto zie je twee extreem heldere, massieve sterren. Deze sterren zijn de ware architecten van de chaos. Ze stralen een ongelooflijke hoeveelheid energie en wind uit die het omringende gas en stof wegdrukt.
Wat ik hierin fascinerend vind, is de destructieve kracht die leidt tot creatie. Deze lichtkracht en stroom van de helderste sterren:
- Creëren enorme, holle ruimtes in de nevel.
- Verhitten het omringende koude, donkere gas (dat blauw of zwart lijkt op de foto).
- Persen het dichtere, warmere materiaal (het geel-oranje gebied) samen, waardoor de druk hoog genoeg wordt voor nieuwe stervorming.
Veel mensen over het hoofd zien dit: de krachtigste sterren ruimen hun eigen buurt op om plaats te maken voor de volgende generatie sterren.
Het kleurpatroon dat je niet mag missen
Wanneer je naar structuren als PISMIS 24 kijkt, is kleur de sleutel tot begrip. In mijn praktijk als amateur-astronoom let ik altijd op wat de kleuren vertellen. Veel kijkers zien simpelweg een mooie foto, maar de kleuren zijn feitelijk een temperatuurkaart.
De donkere en blauwe gebieden duiden op extreem koude zones of gebieden waar het licht wordt geblokkeerd door dikke stoflagen. De geel-oranje gloed daarentegen is het verhaal van heet gas en stof dat wordt verlicht door nabije, nieuw gevormde sterren.
De praktische les: Zo check je de ‘temperatuur’
Hoewel je zelf de James Webb-telescoop niet thuis hebt staan (helaas!), kun je dit principe toepassen bij het bestuderen van complexe datawijzingsprentjes. De tip is simpel: Zoek altijd eerst naar het contrast tussen de donkerste en de felste delen. Dit contrast onthult de dynamiek van het systeem. Als je dit doet bij elke nieuwe ruimtefoto, zie je direct waar de actie zit.
De constante beweging van ons universum
De beelden van gebieden zoals PISMIS 24 laten zien dat het universum nooit stilstaat. Het is een voortdurende cyclus van vernietiging en wedergeboorte. Deze verre, maar toch relatief nabije, sterrenkraamkamers helpen wetenschappers te begrijpen hoe de bouwstenen van ons eigen zonnestelsel miljarden jaren geleden zijn gevormd.
Wat vind jij het meest verbazingwekkend aan de schaal van de ruimte op deze foto? De gigantische sterren of de structuren die ze achterlaten?
