Stel je voor: de oceaan, die rustige, uitgestrekte macht die 70% van onze planeet bedekt, draait zich plotseling tegen ons. Klinkt dit als pure sciencefiction? Een boek als De Vijfde Dag van Frank Schätzing maakte dit scenario wereldberoemd. Maar nu hebben we moderne AI gevraagd of zo’n georganiseerde ‘opstand van de zee’ realistisch is. Het antwoord dat ik ontving, was verrassend specifiek en eerlijk gezegd, zorgwekkend.
De meeste mensen zien de oceanen als een eindeloze bron of een onverwoestbare achtergrond. Maar als je merkt hoe snel de ecosystemen veranderen, wil je weten wat de experts – zelfs de digitale – hierover denken. Ik dook in de analyses van zowel ChatGPT als Gemini om te zien of die apocalyptische scenario’s écht uit de lucht komen vallen.
De AI-analyse: Fictie versus Feit
Artificial Intelligence is getraind op miljarden datapunten. Daarom is het interessant als zo’n systeem een plausibiliteitscheck doet op een fictief plot. De Vijfde Dag draait om een collectief bewustzijn, een soort superintelligentie (de ‘Yrr’) die tsunami’s orkestreert en de zeedieren manipuleert om de mensheid te straffen.
Wat de AI’s gemeen hadden in hun beoordeling, was duidelijk: de kern van het verhaal is fantasie. Maar de waarschuwing die eronder ligt? Die is puur realiteit.
- De Collectieve Geest: Zowel OpenAI als Google Gemini stellen dat er geen enkel wetenschappelijk bewijs is voor één uniforme, strategisch denkende zeemacht. Ballen, haaien en krabben zitten niet samen in een vergadering.
- Bewijs van Realiteit: Wél merkt de AI op dat wij als Nederlanders dagelijks getuige zijn van georganiseerd gedrag in de natuur. Denk aan complexe migratieroutes van vogels of het synchrone gedrag van viszwermen. Dit is adaptief gedrag, geen complot.
Waarom de AI het ‘bezorgd’ noemt
Hoewel de bewuste aanval van de zee als onwaarschijnlijk wordt bestempeld, wijzen alle AI-modellen (inclusief Microsoft’s Copilot) op de echte gevaren: klimaatverandering en de overexploitatie van onze mariene hulpbronnen.
Dit is het punt dat de meeste lezers missen. De roman is niet *fout*, hij is slechts te vroeg. We hebben geen Yrr nodig om chaos te veroorzaken. Onze eigen industriële impuls is al een krachtige, onvoorspelbare kracht die ecosystemen ontwricht. Wat de AI echt verontrustend vindt, is de onvoorziene cascade van gevolgen die onze acties nu al veroorzaken.
Ik merkte dit zelf toen ik onlangs de rapporten over koraalverbleking las. Het is geen kwaadwilligheid, maar een pure, biologische reactie op stress. En die stress veroorzaken wij.
Wat kunnen wij leren van dit fictieve scenario?
We hoeven niet te wachten tot een walvis ons een waarschuwing stuurt via een onverklaarbare golf. De preventieve actie ligt nu al op ons bord. Als je je zorgen maakt over zeespiegelstijging – iets wat we hier in de polders elke dag serieus nemen – zijn dit concrete stappen die je kunt overwegen:
- Kijk kritisch naar je visconsumptie: Kies voor gecertificeerde vangstmethode. Vermijd vissoorten met de slechtste duurzaamheidsscores. Dit vermindert de druk op de voedselketen direct.
- Kleine lokroep: Als je aan de kust woont, let dan op lokale initiatieven voor het herstellen van duinlandschappen. Dit versterkt de natuurlijke buffer tegen extreme weersomstandigheden.
- Filter je plasticgebruik: Onze AI-modellen zijn misschien niet bewust, maar de microplastics zijn een zeer reële bedreiging die de basis van het hele mariene leven aantast.
Kortom: de zee zal ons waarschijnlijk niet bewust aanvallen met een tsunami dit jaar. Maar als we doorgaan met het vervuilen en uitputten van onze oceanen, verzorgen we een echte catastrofe, alleen is de oorzaak niet een sci-fi intelligentie, maar onszelf.
Het boek De Vijfde Dag is misschien wat langdradig qua wetenschappelijke uitleg, maar de serie op Movistar+ brengt het spannender. Wat denk jij? Is het huidige tempo van klimaatverandering een ‘gestage wraak’ van de natuur, of zijn we nog steeds in staat om de schade te beperken voordat de onzichtbare gevolgen écht uit de hand lopen?
