Als je ooit naar een vulkaan op school hebt gekeken, zag je waarschijnlijk een simpele, perfecte kegel. Maar de realiteit onder de Mexicaanse Popocatépetl is veel chaotischer – en gevaarlijker. Terwijl miljoenen mensen in de buurt wonen, wisten we door slechte resolutie eigenlijk nauwelijks wat er zich diep in dit rokende monster afspeelde. Tot nu.
Een team van de UNAM heeft vijf jaar zwoegen achter de rug om de eerste gedetailleerde, driedimensionale kaart van de binnenkant van deze gigant te maken. Als je dacht dat je wist hoe een vulkaan werkt, bereid je dan maar voor op een verrassing. Dit is geen schoolboekmodel meer; dit is de interne motor van een slapende reus.
Waarom onze oude vulkaanmodellen niet werkten
Het klinkt misschien gek, maar voor een van de meest actieve vulkanen ter wereld ontbrak een gedetailleerde interne blauwdruk. Onderzoekers hadden eerdere metingen die vaak tegenstrijdige resultaten gaven, alsof je probeerde een compleet huis te beschrijven met slechts drie sleutelgaten.
Popocatépetl spuwt al sinds 1994 dagelijks as en gas uit. Dit betekent dat de druk constant verandert. Om de ware aard van de dreiging te begrijpen, moest het onderzoeksteam dieper kijken dan ooit tevoren.
De stap naar 22 ogen en slimme algoritmes
Wat het team van vulkanoloog Marco Caló deed, was geniaal in zijn eenvoud: ze werden veel nauwkeuriger. Ze verhoogden het aantal seismografen—de 'oren' van de vulkaan—van twaalf naar maar liefst 22.
Deze apparaten registreerden trillingen wel 100 keer per seconde. Dat is essentieel. Terwijl drie apparaten je vertellen *dat* er iets gebeurt, heb je er tientallen nodig om te begrijpen *waarom* de aardkorst kraakt.
- Data-intensiteit: De seismografen leverden een lawine aan data op.
- AI-training: Doctoraatsstudente Karina Bernal trainde kunstmatige intelligentie om de verschillende soorten bevingen specifiek voor Popocatépetl te herkennen. Dit is alsof je een AI leert het verschil te zien tussen het kraken van een oud houten huis en het dichtslaan van een koelkastdeur.
Dit slimme gebruik van AI, aangepast van algoritmes voor andere vulkanen, maakte het mogelijk om te bepalen welke materialen zich waar bevonden en op welke diepte ze lagen.
De 3D-ontdekking: Magma op verschillende verdiepingen
Het resultaat is fascinerend. De nieuwe 3D-kaart strekt zich 18 kilometer uit onder de krater en onthult iets cruciaals: het is geen simpele, doorlopende 'magmakamer' zoals we vaak denken.
Het blijkt dat er zich op verschillende dieptes magmabellen bevinden, met een concentratie in het zuidoostelijke deel van de berg. Dit is belangrijke informatie voor de 25 miljoen mensen die binnen een straal van 100 kilometer wonen.
Caló, zelf van Siciliaanse afkomst, noemt de vulkaan 'majestueus'. Maar majestueus betekent niet ongevaarlijk. De top verandert van hoogte, oude dorpen liggen begraven onder as, en hoewel de vulkaan veel minder CO2 uitstoot dan het nabijgelegen Mexico-Stad, is de interne activiteit een constante zorg.
Wat betekenen deze nieuwe inzichten voor jou (en je buren)?
Dit project geeft niet alleen een momentopname, maar creëert een referentiepunt. Als dit onderzoek over een paar jaar wordt herhaald, kunnen wetenschappers bewegingen in de magma-kamers volgen. Dat vertaalt zich direct naar betere evacuatieplannen en snellere reactietijden bij uitbarstingen.
Praktische Tip: Als je in Nederland woont en aan dit soort complexe systemen denkt (denk aan onze waterkeringen of datagedreven beleid), besef dan dat de wetenschap hierdoor nu al vooruitkijkt. Een betere monitoring betekent minder paniek wanneer er weer een koepel van stollend gesteente boven de krater verschijnt, zoals vorig jaar nog het geval was.
Hoewel het 3D-zicht op de innerlijke werking van Popocatépetl veel verklaart, roept het ook nieuwe vragen op, zoals waarom de bevingen zo vaak in die zuidoostelijke regio plaatsvinden. Maar juist die nieuwe vragen, stelt studente Karina Rodríguez, zijn wat je motiveert om door te gaan en de volgende klim te maken.
Wat vind jij van de complexiteit van deze natuurkracht? Zou de mogelijkheid van een 3D-beeld je geruster stellen als je in de schaduw van een actieve vulkaan woonde?
