Stel je voor: onder het ijs van Antarctica bevinden zich onderwater tornado's. Serieus, wetenschappers hebben zojuist een fenomeen ontdekt dat klinkt als iets uit een B-film, maar dat zeer reële en schokkende gevolgen heeft voor onze kustlijnen.
Het gaat om de zogenaamde ‘doemgletsjer’ (Thwaites-gletsjer), en nieuw onderzoek toont aan dat hij veel sneller smelt dan we dachten. Als je in Nederland woont, moet je dit niet zomaar negeren. Dit gaat namelijk direkter over jouw huis dan je denkt.
Wat zijn die ‘onderwaterwervels’ precies?
Een team van onderzoekers heeft onlangs gepubliceerd in Nature Geoscience over een mechanisme dat ons beeld van smeltprocessen drastisch verandert. Normaal gesproken keken we naar afsmelting over jaren heen. Nu zien we dat de oceaan het ijs kan strippen in slechts uren of dagen.
Het geheim zit in krachtige, wervelende circulaties onder het wateroppervlak. Zie het als een gigantische roeractie in een kop koffie, maar dan met zeewater:
- Deze wervelingen zijn tot wel 10 kilometer in omvang.
- Ze trekken warmer oceaanwater diep onder de zwevende ijsplaten.
- Hierdoor wordt het ijs letterlijk van onderaf aangevreten, veel sneller dan wanneer alleen de lucht het ijs zou raken.
Dit is de sleutel: voorheen dachten we dat een laag koud, stilstaand water het ijs beschermde. Nu blijkt dat deze wervels die beschermlaag effectief doorbreken.
Thwaites: Meer dan alleen een gletsjer
De Thwaites-gletsjer is berucht. Alleen al het smelten van Thwaites zou de zeespiegel wereldwijd met ruim 60 centimeter kunnen doen stijgen. Maar dat is nog niet eens het ergste scenario.
Thwaites fungeert nu als een soort gigantische prop die de rest van de West-Antarctische ijskap tegenhoudt. Als die prop wegvalt, vrezen wetenschappers een totale zeespiegelstijging van potentieel drie meter wereldwijd. Dat is geen simpele dijkverhoging meer.
Waarom Nederland zo kwetsbaar is
Je vraagt je misschien af: waarom maak ik me hier druk om als ik in de buurt van de Veluwe woon? Het antwoord is verrassend en enigszins oneerlijk. Meteoroloog Andreas Nyholm licht toe dat landen in het hoge noorden, zoals Nederland, disproportioneel zwaar getroffen worden.
Het klinkt raar, maar naarmate het ijs in Antarctica smelt, verandert het zwaartekrachtveld van de aarde. De ijsmassa trekt het water weg van de nabije omgeving. Als die massa verdwijnt, trekt het water juist méér naar het noorden.
Kortom: de zeespiegelstijging is in onze regio erger dan het wereldwijde gemiddelde.
Wat kun jij nu (indirect) doen?
De wetenschappelijke bevindingen zijn beangstigend, vooral omdat we waarschijnlijk de 1,5-gradenlimiet al hebben overschreden. Kan de ontwikkeling nog geremd worden? Experts zijn niet optimistisch als we kijken naar de huidige trend richting 2 graden opwarming tegen 2050.
Hoewel het stoppen van de wervelingen onder Antarctica nog sciencefiction is, is er een praktisch advies dat voortvloeit uit de algemene noodzaak tot temperatuurverlaging:
De 'geen verspilling'-hack (waar je nu invloed op hebt): Kijk kritisch naar je energieverbruik in huis. Vergelijk eens met je buren. Wij Nederlanders zijn direct. Gebruik de lokale energievergelijkingssites nu om te zien waar je jaarlijks de meeste liters gas of kWh kunt besparen. Elke bespaarde eenheid telt mee in die grotere strijd tegen te veel warmte, óf het nu door de lucht of door de oceaan komt.
Dit onderzoek legt de vinger op een zeer gevoelige, onzichtbare plek. De oceaan gedraagt zich veel dynamischer en sneller dan we dachten. Wat denk jij, zijn er nog genoeg technologische oplossingen om de ergste gevolgen van deze ‘water tornado's’ voor de komende generaties te voorkomen?
