Stel je voor: je probeert een enorm complex slot te kraken, maar je hebt alleen een standaard sleutelbos. Je kunt eindeloos proberen, maar de kans op succes is nihil. Dat was de realiteit voor veel geavanceerd wetenschappelijk onderzoek totdat de IBM Quantum System Two in Donostia arriveerde. Dit is niet zomaar een snellere rekenmachine; het is een fundamenteel andere manier van denken die de grenzen van wat we dachten te kunnen oplossen compleet verschuift.
Ik sprak met een van de wetenschappelijke leiders van dit project, Fernando Cossío, en wat ik leerde over de impact van deze machine – van de strijd tegen kanker tot de frustrerende kloof tussen wetenschap en het grote publiek – zette mijn eigen kijk op technologische vooruitgang op scherp. Je moet dit lezen om te begrijpen waarom dit moment cruciaal is voor de toekomst van ons land.
De Kubit-Revolutie: Weg met de Aannames
We kennen de klassieke supercomputers: ze werken met nullen en enen. Lineair, logisch, maar beperkt. De kwantumcomputer werkt met qubits. Voor ons klinkt dat abstract, maar het cruciale verschil is dit: een qubit kan 0 én 1 tegelijkertijd zijn. Dit maakt het mogelijk om berekeningen uit te voeren die voor klassieke machines letterlijk honderden jaren zouden kosten – een menselijke levensduur is hierbij de maatstaf geworden.
Wat betekent dit concreet voor het onderzoek?
Cossío legde het me uit met een metafoor die ik niet snel zal vergeten. Vroeger, bij complexe moleculaire modellering voor medicijnen, moesten ze enorme vereenvoudigingen doorvoeren. Ze moesten aannames doen over hoe atomen reageerden, puur omdat het te veel rekenkracht vergde om de werkelijkheid na te bootsen. Het was alsof je een landkaart tekende door alleen de hoofdwegen te noteren en de zijstraatjes te negeren.
- Vroeger: Modellen moesten extreem worden benaderd, waardoor de nauwkeurigheid daalde.
- Nu: We kunnen het model invoeren precies zoals het probleem is, zonder cruciale elementen weg te laten.
- Dit opent de deur naar doorbraken in het ontwerpen van bioactieve moleculen, bijvoorbeeld voor kankermedicatie.
Met de System Two is de wetenschappelijke gok voorbij. We kunnen berekenen wat er werkelijk gebeurt. Dit is het verschil tussen de lamp uitvinden en de gloeilamp perfectioneren.
Hoe Donostia de Wedloop Wint (En Waarom Partners Cruciaal Zijn)
Dat IBM, na de systemen in de VS en Japan, deze Europese kroonjuweel in Donostia plaatste, was geen toeval. Het was een examen dat de regio moest halen. Ik bezocht de koele, metalen machine, gehuld in een cryptische glans, die op 273 graden onder nul wordt gehouden. De zachte zoem van de koeling is het enige bewijs dat dit technologische wonder draait.
Javier Aizpurua, directeur wetenschap van het Basque Quantum Center, bevestigde mij dat de lokale infrastructuur, het wetenschappelijke klimaat en de bereidheid van de overheid de doorslag gaven.
Het gaat er niet alleen om de hardware te hebben; het gaat om de gemeenschap eromheen. Als een briljante onderzoeker uit Californië nu kijkt waar hij zijn volgende stap zet, ziet hij Donostia op de kaart staan, níét alleen vanwege de fysieke machine, maar ook vanwege het netwerk van centra en de bereidheid tot samenwerking.
De Europese Paradox: Publiceren Maakt Je Arm
Tijdens ons gesprek kwam een pijnlijk punt naar voren dat de Europese R&D remt. In de VS kunnen onderzoekers een jaar de tijd nemen om hun bevindingen te patenteren ná publicatie. Hier in Europa? Zodra je dat artikel in *Nature* drukt, is het idee publiek bezit en is de industriële waarde verspeeld.
Zoals Cossío opmerkte: "Door dat schot voor ons eigen been, vernietigen we direct de industriële eigendom." Dit verklaart waarom veel potentieel talent liever naar de VS trekt; in Europa heerst de angstvallige cultuur van ‘publish or perish’, zelfs ten koste van commerciële toepassing.
De Irrationele Mens en de Rol van de Wetenschapper
Wat me nog het meest zorgen maakte, was de opkomst van anti-wetenschappelijke bewegingen. Vroeger vereerden we mensen als Fleming, de ontdekker van penicilline. Nu, zo suggereert Cossío droogjes, hebben vaccineontwikkelaars lijfwachten nodig.
Het is een beangstigende parallel: we leven in een tijdperk waarin technologie ons leven verlengt en verbetert, maar tegelijkertijd zien we bewegingen die de basisfeiten overboord gooien. De taak van de wetenschapper is daarom dubbel: innoveren én communiceren.
Je hoeft geen quantumfysicus te zijn om te genieten van GPS, net zoals je geen harmonieleer hoeft te kennen om een orkest te waarderen. Maar je moet wel de waarde ervan inzien.
Een Vraag voor Jou
De kwantumcomputer is er, de fundamentele verschuiving in onderzoek is begonnen, en de lokale wetenschap levert resultaten die tien keer groter zijn dan verwacht op basis van onze omvang. Maar hoe kunnen we als samenleving de kloof tussen deze ongelooflijke wetenschappelijke vooruitgang en het dagelijkse leven van de gemiddelde inwoner in Nederland of Vlaanderen kleiner maken?
