Stel je voor: je kijkt naar een fossiel dat 85 miljoen jaar oud is. Maar hoe weet je de *exacte* leeftijd? Decennialang moesten paleontologen gokken door de omliggende rotsen te dateren. Dat is nu voorbij. Een doorbraak in China betekent dat we eindelijk de leeftijd kunnen bepalen door *direct* het ei zelf te analyseren, zonder indirecte metingen aan omliggende stenen.
Dit is geen kleine verbetering; het is een nieuw tijdperk voor de paleontologie. Als je dacht dat je alles al wist over de dinosaurussen, bereid je dan voor op een verrassing. Wat deze wetenschappers ontdekten, verandert de manier waarop we naar het late Krijt kijken. En het begon allemaal in een reeks uitgekomen nesten in China.
Het mysterie van Qinglongshan
In het district Yunyang, in de provincie Hubei, ligt een plek genaamd Qinglongshan – de 'Berg van de Groene Blauwe Draak'. Dit is niet zomaar een vindplaats; het is de eerste nationale reservaat voor dinosaurus-eieren in China, erkend door de UNESCO.
Duizenden eieren liggen hier begraven, vaak nog perfect in hun oorspronkelijke neststructuur, alsof de moeder net tien minuten geleden wegliep. De bewaring is bijna onwerkelijk goed. Je ziet structuren, afmetingen en zelfs de manier waarop ze lagen, driedimensionaal bewaard gebleven.
De eieren, geclassificeerd als Placoolithus tumiaolingensis, gaven ons inzichten in het broedgedrag van deze dieren. Vrouwtjes groeven nesten in vochtige grond nabij seizoensgebonden waterlichamen – een stabiele temperatuur en constante vochtigheid waren cruciaal.
Waarom de oude methode niet meer volstond
Tot voor kort was de datering altijd een schatting. Wetenschappers keken naar de lagen gesteente rondom het ei, of naar andere fossielen in de buurt, en zeiden: "Nou ja, die lagen zijn X miljoen jaar oud, dus het ei is ongeveer X miljoen jaar oud." Dit is vergelijkbaar met het schatten van de leeftijd van een auto op basis van hoe ver het van de garage is geparkeerd.
De onzekerheid bleef altijd hangen. Maar ingenieuze onderzoekers beseften dat ze moesten kijken naar wat *in* het ei zat, niet wat er *omheen* zat.
De doorbraak: dateren mét een laser
De sleutel tot deze nieuwe methode ligt in een microscopisch klein detail: de calciet. Dit mineraal, samengesteld uit calciumcarbonaat, vormt een deel van de oorspronkelijke structuur van het ei. Tijdens de versteende processen bleven sporen van Uranium (U) en Lood (Pb) in de calciet gevangen.
Dit fenomeen wordt U-Pb in situ datering genoemd, specifiek toegepast op carbonaten. Het werkt als een soort radioactieve 'tijdbom' in het mineraal:
- Uranium vervalt na verloop van tijd langzaam tot Lood.
- Door de precieze verhouding tussen de resterende U en de gevormde Pb te meten, kunnen wetenschappers terugrekenen tot het moment dat de calcietkristallen zich vormden.
Door een gerichte laser te gebruiken om deze atomaire sporen te analyseren, konden de Chinese onderzoekers de exacte leeftijd van de eieren bepalen: ongeveer 86 miljoen jaar oud. Ze bevestigden dat deze dieren leefden in het late Krijt, net voordat de grote verschuivingen in het klimaat de dominantie van de dinosauriërs begonnen te beïnvloeden.
Dit is de definitie van een 'capsule uit het verleden'.
Wat dit betekent voor de rest van de wereld
Nu deze methode eenmaal is geperfectioneerd, is de potentie enorm. Denk aan alle andere locaties wereldwijd waar dinosaurus-eieren zijn gevonden, maar waarvan de leeftijd altijd een schatting was. Als we deze techniek kunnen toepassen op fossielen in bijvoorbeeld Spanje of Argentinië, krijgen we een veel scherper beeld van de dinosaurus-chronologie.
Bovendien vertelt de datering ons iets over het milieu. De relatief lage diversiteit aan eiersoorten op de Qinglongshan-locatie wijst erop dat de omgeving destijds al onder druk stond. Het is bekend dat zo’n 20 miljoen jaar later de grote uitsterving plaatsvond. De temperaturen op aarde daalden destijds al merkbaar.
Onthoud dit: we weten nu hoe we de leeftijd van het ei kunnen meten, los van de steen eromheen. Het is alsof we in de jaren '90 plotseling een smartphone kregen in plaats van een vaste telefoon.
Wat denk jij dat de volgende onthulling zal zijn nu we zo nauwkeurig de leeftijd van de eieren kennen? Welk gedrag van de dinosauriërs hoop je dat deze nieuwe datering kan helpen verklaren?
