AI kan 18–22% van banen in Spanje transformeren

Een studie van het Instituto VRAIN van de Universitat Politècnica de València (UPV) concludeert dat kunstmatige intelligentie (AI) tussen 18% en 22% van de banen op de Spaanse arbeidsmarkt kan transformeren, afhankelijk van de provincie. De analyse, gebaseerd op gegevens van het Instituto Nacional de Estadística (INE), laat zien dat de blootstelling aan AI sterk samenhangt met regionale economische structuren en sectorale samenstellingen.

Regionale verschillen en onderliggende oorzaken

De studie identificeert duidelijke geografische patronen. Het centrum-Middellandsezeecorridor — met steden als Madrid, Barcelona, València, Alicante en Málaga — en de provincies Las Palmas en Santa Cruz de Tenerife vertonen de hoogste mate van potentiële transformatie. Dat komt door het grote aandeel van handel, geavanceerde diensten, onderwijs, gezondheidszorg en informatiediensten in deze gebieden.

Aan de andere kant tonen regio's zoals Castilla y León, Castilla-La Mancha en Aragón een blootstelling onder het nationale gemiddelde. In landelijke provincies met een sterke focus op landbouw, traditionele productie en bouw is het verwachte effect van AI doorgaans lager.

Concreet liggen de hoogste blootstellingspercentages in Madrid en Barcelona, waar de mogelijke transformatie boven de 21,5% uitkomt. De laagste waarden worden geregistreerd in Soria, Zamora, Teruel, Cuenca en Palencia, met percentages tussen 17,5% en 18,5%. De onderzoekers benadrukken dat deze verschillen grotendeels verklaard kunnen worden door het soort economische activiteit dat in elke provincie domineert.

Genderkloof in blootstelling aan AI

Naast regionale ongelijkheid toont het onderzoek een duidelijke genderkloof in de blootstelling aan AI. Vrouwelijke arbeidsparticipanten lopen tussen 1,3 en 3 procentpunt meer risico om getroffen te worden door AI dan mannelijke collega’s. In sterk gedigitaliseerde en dienstengerichte provincies kan dit verschil nog groter zijn.

De verklaring hiervoor ligt in de arbeidsverdeling: vrouwen zijn relatief geconcentreerd in sectoren met hoge toepasbaarheid van AI, zoals onderwijs, gezondheidszorg, administratieve diensten, handel en sociale dienstverlening. Mannen zijn relatief oververtegenwoordigd in sectoren met lagere AI-blootstelling, zoals bouw, transport en extractieve industrieën.

Provincies waar AI het meeste effect heeft op vrouwelijke werkgelegenheid zijn onder andere Madrid, Illes Balears, Santa Cruz de Tenerife, Barcelona, Cantabria en Málaga, met waarden rond of boven de 21,5%. Voor mannen ligt de blootstelling in deze kust- en stedelijke gebieden doorgaans rond 20–21%, terwijl binnenlandse provincies vaak een lagere waarde tonen (ongeveer 16,5–18%).

Bevindingen, beleidsimplicaties en aanbevelingen

De onderzoekers — Antoni Mestre, Xavier Naya, Manoli Albert en Vicente Pelechano — benadrukken dat de kaart van AI-blootstelling helpt bij het anticiperen op zowel territoriale als gendergerelateerde ongelijkheden. Die inzichten zijn cruciaal om gerichte programma’s voor omscholing en bijscholing te ontwerpen en om beleid voor een rechtvaardige transitie te ondersteunen.

Antoni Mestre benadrukt: “Nu Spanje nationale strategieën voor digitalisering en kunstmatige intelligentie uitrolt — zoals de Estrategia Nacional de IA (ENIA), het Perte de la Nueva Economía de la Lengua en diverse digitaliseringsplannen — is deze analyse noodzakelijk om een rechtvaardige overgang te waarborgen.”

Daarnaast waarschuwt hij: “AI kan de productiviteit verhogen, publieke diensten verbeteren en kansen voor gekwalificeerd werk creëren, maar het kan ook ongelijkheden versterken als de effecten niet integraal worden voorzien.”

De studie werd toegelicht aan verschillende sociale en politieke actoren, waaronder vertegenwoordigers van het Consejo Económico y Social de España (CES), de vicesecretaria general van de Unión General de Trabajadoras y Trabajadores (UGT), Lola Navarro, senatoren zoals Rocío Briones en de minister van Wetenschap, Innovatie en Universiteiten, Diana Morant. Deze betrokkenheid onderstreept het belang van het onderzoeksresultaat voor beleidsmakers en sociale partners.

Op basis van deze conclusies bevelen de onderzoekers gerichte maatregelen aan: investeringen in omscholing en bijscholing gericht op regio’s met hoge blootstelling, stimuleringsmaatregelen voor sectoren met lagere AI-penetratie en het bevorderen van gendergelijkheid in opleidings- en loopbaantrajecten. Een geïntegreerde aanpak tussen onderwijsinstellingen, werkgevers en sociale partners is volgens het onderzoek essentieel om negatieve effecten te beperken en kansen te maximaliseren.

Veelgestelde vragen (FAQ)

Wat betekent ‘blootstelling aan AI’ in deze studie?

Blootstelling aan AI verwijst naar het aandeel banen dat door de inzet van kunstmatige intelligentie kan worden beïnvloed of getransformeerd, gebaseerd op de aard van de werkzaamheden en de sectorale structuur van de economie.

Waarom zijn stedelijke gebieden gevoeliger voor AI-effecten?

Stedelijke en tertiaire gebieden concentreren meer arbeidsplaatsen in handel, diensten, informatie en publieke sectoren — sectoren waar AI-toepassingen relatief eenvoudig productiviteit en taken kunnen veranderen. Landelijke gebieden met veel landbouw en traditionele industrieën zijn daardoor minder blootgesteld.

Hoe beïnvloedt AI de arbeidskansen voor vrouwen?

Vrouwen zijn vaker werkzaam in sectoren met hoge AI-toepasbaarheid (zoals onderwijs en zorg), waardoor hun blootstelling aan potentiële veranderingen groter is. Zonder gerichte omscholing kan dit ongelijkheden in werkbehoud en -kwaliteit versterken.

Welke stappen zijn nodig voor een rechtvaardige transitie?

Belangrijke stappen zijn: gerichte bijscholing, samenwerking tussen overheid, bedrijven en sociale partners, sectorgerichte beleidsmaatregelen en speciale programma’s om vrouwen en regio’s met hoge kwetsbaarheid te ondersteunen.