De opmars van kunstmatige intelligentie (AI) verandert fundamenteel hoe kennis wordt gecreëerd en gedeeld. In het onderwijs rijzen dringende praktische en ethische vragen over de rol van mensen ten opzichte van technologie. Experts benadrukken dat, hoewel AI enorme mogelijkheden biedt, het cruciaal blijft dat de eindverantwoordelijkheid voor beslissingen bij mensen ligt.
Infrastructuur als basisvoorwaarde
Een van de meest urgente vraagstukken is de technologische infrastructuur. Zonder betrouwbare connectiviteit en gelijke toegang tot apparaten blijft het potentieel van AI voor veel scholen onbereikbaar. Soledad Ortúzar, algemeen directeur van het Centro de Innovación en Liderazgo Educativo van de Universidad del Desarrollo in Chile, waarschuwt dat het ontbreken van basisvoorzieningen de bestaande kloof alleen maar vergroot.
Naast internetverbinding gaat het ook om beschikbaarheid van geschikte hardware en over gekwalificeerd personeel dat deze systemen kan beheren en toepassen. Zoals Marcela Tenorio, docent-onderzoeker aan het Centro de Investigación de Mejora de los Aprendizajes de la Facultad de Educación de la Universidad del Desarrollo, benadrukt: AI omvat veel meer dan generatieve modellen zoals ChatGPT; het beslaat aanbevelingssystemen, data-analyse, automatische patroonherkenning en adaptieve platforms, elk met eigen technische en regelgevende eisen.
Voorbereiding van docenten en het risico van ongelijkheid
Een ander knelpunt is de ongelijkmatige voorbereiding van docenten. Veel initiële lerarenopleidingen bevatten nog geen substantiële modules over data, algoritmen of digitale ethiek. Dit gebrek aan basiskennis kan het effectief en verantwoord gebruik van AI in de klas belemmeren. Tenorio wijst erop dat het veronderstellen dat docenten al klaar zijn voor AI misleidend zou zijn.
In een regio met diepe economische ongelijkheden kan ongelijke toegang tot geavanceerde tools de kloof tussen leerlingen juist vergroten. Als slechts een deel van de scholen hoogwaardige AI-oplossingen inzet, neemt de afstand tussen groepen leerlingen toe in plaats van af te nemen.
Bovendien vormt de invloed van sociale media en online 'influencers' een bijkomend risico. Wanneer persoonlijke meningen en niet-onderbouwde aanbevelingen brede verspreiding krijgen, kunnen ze beleidsdebatten en zelfs wetgeving beïnvloeden zonder dat er voldoende bewijs of deskundigheid aan ten grondslag ligt.
Administratieve lasten verminderen en aandacht voor diversiteit
AI kan niet alleen het onderwijsproces zelf ondersteunen, maar ook administratieve taken verlichten. Door routinetaken te automatiseren — van het systematiseren van informatie tot het versnellen van interne procedures — ontstaat er meer tijd voor pedagogisch leiderschap en directe begeleiding van leerlingen. Dit kan schoolleiders en docenten ruimte geven voor onderwijsinnovatie en leerlingbegeleiding.
Daarnaast biedt AI kansen voor het verzorgen van meer gepersonaliseerd onderwijs. Adaptieve leermaterialen kunnen instructie afstemmen op individuele behoeften, motivaties en leerstijlen, waardoor de aandacht voor diversiteit in de klas toeneemt.
Reflectie, regelgeving en menselijk toezicht
Experten dringen aan op zorgvuldige reflectie en de ontwikkeling van regelgeving rond het gebruik van AI in scholen. Veel landen beschikken nog niet over volledige kaders op het gebied van transparantie, gegevensbescherming en aansprakelijkheid. Deze lacunes moeten worden opgevuld om veilig en verantwoordelijk gebruik af te dwingen.
Chile neemt hierin een voortrekkersrol. Het land heeft een Marco Orientador de Competencias Digitales Docentes aangenomen — een beleidsinstrument dat de professionele ontwikkeling van docenten richting digitale transformatie begeleidt zonder deze op te leggen. Volgens Eugenio Severín, uitvoerend directeur van de Chileense non-profitorganisatie TuClase, ligt de nadruk in dit kader op praktijken die goed leren bevorderen en op hoe technologie de kwaliteit van het onderwijs kan ondersteunen. De kernboodschap blijft dat AI hulpmiddel is; beslissingen en ethische afwegingen moeten door mensen worden gemaakt.
Belangrijke aandachtspunten
- Investeer in infrastructuur: connectiviteit, apparaten en technisch onderhoud.
- Breid lerarenopleidingen uit met data- en ethiekmodules.
- Ontwikkel regelgeving voor transparantie en bescherming van persoonsgegevens.
- Gebruik AI om administratieve lasten te verlagen en pedagogische tijd te verhogen.
- Bewaak ongelijkheid en zorg dat toegang breed wordt uitgerold.
| Uitdaging | Effect | Aanbeveling |
|---|---|---|
| Onvoldoende connectiviteit | Beperkte toegang tot AI-tools | Investeringen in internetinfrastructuur en apparatuur |
| Gebrek aan docentvaardigheden | Onveilig of ineffectief gebruik van AI | Curriculumvernieuwing en professionele ontwikkeling |
| Onvolledige regelgeving | Risico's voor privacy en aansprakelijkheid | Wet- en regelgeving voor transparantie en dataveiligheid |
Veelgestelde vragen
1. Wat is het grootste obstakel voor AI in Latijns-Amerika?
De technologische infrastructuur en ongelijkheid in toegang vormen de grootste barrières; zonder betrouwbare connectiviteit en devices zullen veel scholen geen voordeel halen uit AI-oplossingen.
2. Kunnen AI-tools de rol van leraren vervangen?
Nee. AI kan taken ondersteunen en leerlingzorg personaliseren, maar de uiteindelijke verantwoordelijkheid voor onderwijskeuzes en ethische beoordelingen ligt bij mensen.
3. Hoe kunnen scholen AI verantwoord implementeren?
Door te investeren in infrastructuur, leraren professioneel te ontwikkelen, duidelijke regels voor gegevensgebruik vast te stellen en te zorgen voor gelijke toegang tot technologieën.
4. Speelt regelgeving een rol bij veilige inzet van AI?
Zeker. Duidelijke kaders voor transparantie, gegevensbescherming en aansprakelijkheid zijn essentieel om risico's te beperken en vertrouwen te vergroten.
