AI en de toekomst van werk: risico’s, cijfers en waarschuwingen

Het debat over de langetermijngevolgen van kunstmatige intelligentie (AI) voor de arbeidsmarkt hoort bij de meest urgente gesprekken in de technologiesector. Leiders uit de industrie doen uiteenlopende voorspellingen: sommige spreken over een ingrijpende transformatie van vrijwel elke functie, anderen waarschuwen voor massale werkloosheid. Deze uiteenlopende geluiden vormen de achtergrond van zorgen over ongelijkheid, economische herverdeling en de snelheid waarmee technologie banen kan vervangen.

Wat zeggen techleiders en experts?

Jensen Huang, CEO van Nvidia, verwacht dat AI elke baan zal transformeren en dat deze ontwikkeling waarschijnlijk zal bijdragen aan een kortere werkweek, mogelijk richting een vierdaagse werkweek. Anderen gaan verder: Bill Gates heeft gezegd dat mensen voor “de meeste dingen” mogelijk niet langer nodig zullen zijn, en Elon Musk stelt dat de meeste mensen binnen minder dan twintig jaar niet hoeven te werken.

Een van de meest klinkende stemmen in dit debat is die van de Britse computerwetenschapper Geoffrey Hinton, vaak aangeduid als de “Godfather of AI”. In een openbare discussie met senator Bernie Sanders op een universiteit in Washington waarschuwde Hinton dat massale werkloosheid veroorzaakt door AI zeer aannemelijk lijkt voor veel waarnemers. Hij wees erop dat de enorme investeringen in datacenters en chips — waar miljarden in omgaan — deels terugverdiend zullen worden door het verkopen van AI-systemen die menselijke arbeid goedkoper vervangen.

Hinton, die in 2023 vertrok bij Google om vrijer over de risico’s van AI te spreken, benadrukt dat de sector volgens hem te veel door kortetermijnwinst en te weinig door wetenschappelijke vooruitgang wordt gedreven. Tegelijk geeft hij toe dat AI ook nieuwe banen zal scheppen, maar hij verwacht niet dat het aantal gecreëerde posities in de buurt zal komen van het aantal dat verloren gaat.

Economische aantallen en voorspellingen

De economische kant van AI roept extra vragen op. Zo wordt ingeschat dat sommige ontwikkelaars van geavanceerde systemen jaren nodig hebben om winstgevend te worden: er zijn ramingen dat OpenAI pas rond 2030 winst kan maken en dat de schaalvergroting mogelijk meer dan $207 miljard vraagt, volgens analyses van HSBC. Die cijfers onderstrepen dat enorme sommen kapitaal nodig zijn om de infrastructuur en research voor grote AI-modellen te onderhouden.

Senator Sanders heeft geprobeerd de potentiële impact kwantitatief te omschrijven. In een rapport berekend met behulp van diverse schattingen, inclusief analyses door AI-tools, waarschuwde hij dat bijna 100 miljoen banen in de VS door automatisering bedreigd kunnen worden. Sectoren met hoge risico’s zijn onder meer fastfood, klantenservice en handarbeid, maar ook sommige kantoorfuncties zoals boekhouding, softwareontwikkeling en verpleegkunde staan niet buiten schot.

Mark Warner, senator en lid van een andere commissie, sloot aan bij de bezorgdheid en wees op het risico dat jongere werkzoekenden en pas afgestudeerden als eerste en het hardst getroffen worden. Hij noemde een scenario waarin de werkloosheid onder recente universiteitsafgestudeerden in de komende twee tot drie jaar tot 25% kan oplopen als er geen beschermende maatregelen komen.

Waar gaat het heen en wat kunnen werkenden doen?

Hoewel voorspellingen over de precieze uitkomst uiteenlopen, is één ding duidelijk: AI verdwijnt niet en de technologie verandert werkwijzen. Experts benadrukken dat werknemers die zich aanpassen en AI gebruiken om hun vaardigheden te versterken, de beste kansen hebben om zich staande te houden in een veranderde arbeidsmarkt. Dat betekent investeren in bijscholing, combinaties van technische en sociale vaardigheden ontwikkelen en zoeken naar rollen waar menselijk inzicht en empathie moeilijk volledig door machines te repliceren zijn.

Beleidsmakers, onderwijsinstellingen en bedrijven staan voor de uitdaging om gelijktijdig economische kansen te benutten en sociale vangnetten en omscholingsprogramma’s op te zetten. Het debat omvat niet alleen technische mogelijkheden, maar ook ethische en maatschappelijke keuzes over wie profiteert en hoe de welvaart wordt verdeeld.

Samenvattende tabel van belangrijke uitspraken en cijfers

Veelgestelde vragen

• Is massale werkloosheid door AI onvermijdelijk?

  Niet onvermijdelijk, maar veel experts vinden het een reëel risico. De uitkomst hangt af van beleidskeuzes, investeringen in omscholing en de mate waarin bedrijven inzetten op het aanvullen in plaats van vervangen van mensen.

• Welke sectoren lopen het grootste risico?

  Sectoren met routinematige taken lopen vaak het grootste risico: fastfood, klantenservice en handwerk. Ook sommige witteboordenfuncties zoals boekhouding, bepaalde softwaretaken en verpleegkundige administratieve taken kunnen substantieel worden beïnvloed.

• Kan AI ook nieuwe banen creëren?

  Zeker. AI genereert nieuwe rollen in onderzoek, systeembeheer, data-annotatie en ethiek, evenals banen rond implementatie en onderhoud. De centrale vraag is of die nieuwe banen in aantal en toegankelijkheid opwegen tegen de banen die verdwijnen.

• Wat kunnen overheden doen om te beschermen tegen negatieve effecten?

  Overheden kunnen investeren in levenslang leren, omscholingsprogramma’s, inkomensbescherming en regulering die eerlijk gebruik van AI stimuleert en concentratie van kapitaal tegenwicht biedt.